Milli liderimiz Mehemmet Emin Resulzade : " Bir kere yükselen bayrak , bir daha inmez !
Toplam 23 ay yaşamasına rağmen , Azerbaycan Halk Cumhuriyeti memleketimizin devletçilik tarihinde önemli sayfalar açmıştır . Gergin ve karmaşık sosyo-politik ortamda az bir zaman içinde faaliyet gösterse de , sonraki nesillerin hafızasında sürekli yaşamış , halkımız hep bağımsız , özgür devlet görmek , kurmak istediği olmuştur . Vurgulayayım ki , Çağdaş Azerbaycan Cumhuriyeti 1991 yılında bağımsızlığını restore ederek , Halk Cumhuriyeti'nin siyasi varisi olarak onun bayrağını , armasını , himnini kabul etmiştir . Şu anda İstiklal bildirisinin ilan edildiği 1918 yılının 28 Mayıs günü şu anda Azerbaycan'da Cumhuriyet Günü olarak kutlanıyor . Resmi veriler : Müslüman Doğu'da ilk parlamento cumhuriyeti - Azerbaycan Halk Cumhuriyeti halkımızın eski devlet geleneklerini yaşatarak , modern döneme özgü devlet kurumlarının oluşturulmasına sağlamıştır . Milli parlamentarizmin teşekkül tarihi ise Azerbaycan parlamentosunun 1918 yılı Aralık ayının 7 - de yapılan ilk toplantısından başlar . Azerbaycan Halk Cumhuriyeti `nin kurulması karmaşık siyasi dönemde cereyan eden olayların ve Azerbaycan halkının milli uyanışının mantıksal sonucu idi . Rusya'da Çarlık yönetiminin iptali , yaşanan Şubat ve Ekim darbeleri , Birinci dünya savaşının komplikasyonu ve diğer bazı faktörler Kafkasya'yı ayrı siyasi güçlerin çatışma meydanına çevirmişti . Dünyanın önde gelen devletlerinin Bakü petrolüne gösterdiği ilgi durumu daha da gərginləşdirirdi . İlk kararı ile milliyeti , dini , sosyal durumu ve cinsinden olursa olsun , ülkemizin tüm vatandaşlarına eşit haklar veren Cumhuriyetin kurulması çok karmaşık koşullar altında ilan edilmiştir . Toplam 23 ay yaşamış Azerbaycan Halk Cumhuriyeti tarihinin her sayfası tüm Azeriler için oldukça değerlidir . Bununla birlikte , bu tarihte yüreğimizi gururla dolduran olaylarla birlikte , ulusal trajedilere yol açan sayfalar vardır . Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kendi devlet sembollerinin kabul etmesi , devlet ve askeri yapılanma , ekonomi ve kültür , eğitim ve sağlık alanlarında attığı adımlar halkımız için taleyüklü önem arz etmiştir . Cumhuriyetin büyük kozlarından biri Paris Konferansında 1920 yılı Ocak 11 - de Azerbaycan'ın bağımsız bir devlet olarak tanınması olmuştur . Fakat ülkenin kendi petrolünü dış pazarlara çıkarmaktan izole edilmesi sonucu oluşan siyasi , ekonomik ve sosyal kriz güçleniyordu . Ayrıca parlamento genelinde hüküm süren kargaşa , Karabağ'da ve Zəngəzurdakı Ermeni çeteleri ile çatışmalar günden güne dərinləşirdi . Nüfusun önemli bölümünün ağır durumu ise Bolşevik propagandası için verimli bir zemin yaratıyordu . Erivan'ın Ermenilere başkent gibi verilmesinden sonra Erivan bölgesinden göç ettirilmiş 150 binden fazla soydaşımızın durumu oldukça gergindi . Böyle bir durumda parlamentonun son oturumunda Bolşevik ultimatumunun kabul edilmesi Nisan işgali ile sonuçlandı . Nisan işgali Azerbaycan Halk Cumhuriyeti liderlerinin bir kısmını Memmet Emin Resulzade gibi mülteci hayatı yaşamaya mahkum etti , diğer kısmını Feteli Han Hoyski ve Hasan Bey Ağayev gibi Ermeni terörünün kurbanı çevirdi , kalanlarını da Bolşevizmin amansız repressiyalarına maruz koydu . 1920 yılı 28 Nisan ikinci cumhuriyet - Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu . İki yıl içinde kendi bağımsızlığını koruyup saklamaya ulaşan cumhuriyet 1922 yılında SSCB dahil olduktan sonra kendi bağımsızlığının ancak formal sembollerinin saklayabilir bilmişti . Azerbaycan Halk Cumhuriyetin kurulmasında müstesna hizmetleri olan Mehemmet Emin Resulzade , Alimerdan bey Topçubaşov , Feteli Han Hoyski , Hasan Bey Ağayev , Nesip Bey Usubbəyov , Mehdi Bey Hacınski , Mehmet Yusuf Caferov , Hudadat bey Refibeyov , Ekber ağa Şeyhülislamov , Timur bey Makinski , Samet bey Mehmandarov , Aliağa Şıhlinski , Sultan Mecid Genizade , Halil Bey Hasmemmedov , Ahmet bey Pepinov , Şefi bey Rüstembeyov gibi önemli sosyal militanların anısını halkımız aziz tutuyor , büyük ihtiram hissi ile yad ediyor . Azerbaycan halkının tarihinde ilk parlamenter cumhuriyet olan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti , aynı zamanda , tüm Doğu'da , özellikle Türk - islam dünyasında ilk demokratik , hukuki ve laik devlet örneği idi . Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kendisinin siyasi yapısına , gerçekleştirdiği demokratik devlet yapılanması önlemlerine , ayrıca karşısına koyduğu amaç ve görevlere göre de Avrupa'nın geleneksel demokratik cumhuriyetlerinden geri kalmıyordu . Maalesef , Azerbaycan Halk Cumhuriyeti 23 ay ( 28 Nisan 1918-28 mayıs 1920 ) yaşadı . 1920 yılı 28 Nisan , Azerbaycan Sovyet Rusya tarafından işgal edildi ve 70 yıl halkımız Sovyetler birliğinin içinde yaşamaya mahkum edildi . Ancak Milletimiz yeniden kendi hakkına kavuştu , Milli Bağımsızlığını kazandı . Milli liderimiz Mehemmed Emin Resulzade demiş : " Bir kere yükselen bayrak , bir daha inmez !