Endonezya’da İslâm zihniyeti çok farklıdır. Dindaşlarımızı iyi tanımak için İslâmdinini nasıl algıladıklarını bilmemiz gerekir. Böylesi makalelere arada sırada yer veriyoruz. Cava İslâm dini akidesi uyarınca, inek şerbeti; Yogyakarta Ayrıcalıklı Özerk Eyaleti, (DIY) Sleman İlçesinde hala sürdürülmekte olan geleneklerden biridir. Endonezya anaerkil cemiyet zihniyeti her yerde her konuda egemendir.
Gelenek de bunu açıklar. Iki tanesi: Sığırın yavrulamasından dolayı bir şükran ifadesi olup Bantul İlçesinde brokohan adı altında yapılmaktadır. Her iki adet birbirine benzer. Dawetan; genellikle pirinç ununa şekerli su, hindistan cevizi sütü ve endemik suji (cendol) ağacı yaprağı karışımı elde edilerek yapılan bir şerbettir. Buzağının doğumundan beş gün sonra (sepasar) ikindi vakti yapılır. Şükür amaçlı ritüel olup Yogyakarta, Sleman İlçesi’nde lohusa sığıra şerbet içirilir. Ancak Yogyakarta, Bantul İlçesi’ndeki ritüelde pirinç haşlaması ve yanında sebze meyve sunulur. Her doğumda icra edilen ritüeldir. Doğum yapan ineğe teşekkür ve Allah’a şükran amaçlı ritüeldir. Duayı yapan kişi bir nevi köy hocası olup (dukun) kafasında Hindu sarığı (blongkan) vardır. Dua metni bir kağıda yazılır. Kağıt özel bir havanda yakılır. Sunacağı yemeği muz yaprağına koyup duanın ardından takdim edilir. Dukun düşünceyi şu şekilde açıklar: “Sürdürmek zorunda olduğumuz atalarımızdan kalan bir mirastır. Bereket, esenlik huzur ve barış için şükür amaçlı ritüeldir.”
İzlediğimiz 1 Haziran 2015 tarihli vidyoda sığır sahibi köylü ritüeli yapan hocaefendiye 5.000 rupi veriyor. 2013 yılı itibariyle değeri yaklaşık 50 Amerikan senti civarındadır. Cliffort Geertz böylesi hizmetlerin ücretlerini “The Religion Of Jawa, 1960” adlı eserinde eserinde tek tek yazdı. Biz burada brokohan adetini sadece sığır ritüeli olarak belirttik. Ancak doğumdan sonra beşinci gün ritüeli yani brokohan dedikleri dua töreni aynı zamanda insanlar için de geçerlidir.
Brokohan sözcüğü kökü broko ifadesi olup ...an eki sonek olarak gelmiştir. Sözcük Arapça bereket anlamındaki baraka’dan Endonezce’ye geçmiş ve yerel telaffuz ile broko şekline dönüşmüştür. Endonezce’de yardım, inayet, rahmet bereketi Tanrı’dan gelen ihsan anlamında kullanılmaktadır.
Konunun özeti budur. Ancak ayrıntılandırdığımızda doğum günü ardından yapılan gün hesaplamasında Cava Takvimi kullanılır. Cava Takvimi bir hafta 5 günlü Hindu kökenli Saka Takvimi ile bir haftası 7 günlü İslâm Takvimi karışımı devşirme bir takvim olup günler Her iki takvimden alınan sözcüklerle iki sözcük bir araya getirilip tek güne ad olarak verilir. Örneğin İslâm takviminde Juma, Cuma günü, Saka Takvimindeki Kliwon ise haftanın beşinci günü olarak birbiriyle kesiştiğinde Juma-Kliwon günü adını alır. Çok mübarek bir gün olduğuna inanılır. Bu fikirden hareketle weton denilen bizdeki yıldızname, falcılık, hayırlı gün, uğursuz gün yorumları yapılarak hangi günde evlenileceğine karar verilir. Endonezler söylence üretmeye son derece elverişli bir karaktere sahiptirler.
Kaynaklar:
https://www.youtube.com/watch?v=JQGEKpQj3w0
https://www.youtube.com/watch?v=i3nViwtk2t8
Sözcüklerin anlamları Endonezya Dil Kurumu Sözlüğü’nden alınmıştır:
https://www.artikata.com/arti-321644-berkah.html https://kbbi.web.id/berkah
Karunia Tuhan yang mendatangkan kebaikan bagi kehidupan manusia; berkat, pangestu, inayat, bantuan, rahmat, kebahagiaan.
https://kbbi.kemdikbud.go.id/entri/dawet
https://kbbi.kemdikbud.go.id/entri/dawet