Her yıl olağanlaşmış Rüyeti Hilal tartışması nedeniyle 3-4 farklı güne kadar çıkan Ramazan orucuna başlama günü gibi usandırıcı ve dinden soğutucu sorunu hariç çok hoş ve cazibeli Endonezya adetlerinden söz edeceğiz. Kıta gibi büyük, yeryüzünün yüzölçümü ve nüfus açısından bir numaralı İslâm ülkesi; neredeyse 300 milyon nüfuslu: Endonezya
Açıkça itiraf etmeliyimki hemen hemen tüm kutlama törenlerinde analar, kızlar, gelinler baş rollerde ve anaerkil hoşgörü İslâmını iliklere kadar 2,5 yıl boyunca hissettiğim ve bu açıdan çok da imrendiğim bir ülkedir. Arap asıllı ve de Hz.Muhammet soylu olduğu söylenen erkek egemen beyinli orang habib adlı hocaefendilerin katı ve seslerinin de çok gür çıktığı bir tezatlar ülkesinde İslâm mozayiğini yaşıyoruz.
Ramazan ayı öncesi mübarek ayı karşılama törenleri gerek resmi, gerek yarı resmi, gerekse halk düzeyinde çeşitli etkinliklerle kutlanarak yapılır. Hanımlar hiçbir koşulda hazirun dışı telakki edilmez. Bilakis baş tacı edilir. Kaymakamlar (bupati) emniyet görevlileri gibi devlet protokolünün de katıldığı törenler bize kendi İslâm dini yaşantımıza bakıp değerlendirme imkânı sunuyor.
“Hoşgeldin mübarek Ramazan” kutlamaları genellikle tören alayı düzenlenerek yapılıyor.
alayları ülkenin her yerinde yaygındır. Genellikle tören alaylarında trampet takımları eşliğinde kızlı erkekli guruplar, kamyonetler üzerinde çocuklar, tahtırevan külahlar (gunungan) üzerinde meyve ve sebzeler taşıyan beyler geçit resmine katılırlar. Pankartlarda Ramazan ayı ve ibadeti yücelten ifadeler yazar. (Marhaban Ramadhan) “Pawai taaruf, menyambut Ramadhan” ifadeleriyle makale sonunda adreslerini verdiğimiz yutuplarda içeriklerini izleyebilirsiniz. (1-9)
Tören alayı şeklinde; Sumatra Batı Açe, Orta Cava Boyolali örnek verilebilir. Ancak Boyolali’de adı değişir: Nyadran derler. Boyolali’de ve birçok yerde tahtırevan büyük külahlarda taşıdıkları meyve sebzeyi halka dağıtırlar. Halk da adeta karga tulumba kapışır.
Batı Cava Bekasi kentinde benzeri bir tören düzenlenir. Çocuklar kelimei tevhit getirir.
Bima adasında ise halk çok yoksul olduğundan sanırım şeriat finans kurumları geçit alaylarını düzenler.
Ramazan ayını karşılamak için yüzlerce meşale yakmak (obor) adeti ise ülkede yaygın coğrafyada icra edilir. Örneğin Sulawesi, Sumatra Medan, Orta Cava Brebes, Batı Cava Karawang kentlerinde uygulanmaktadır. Bu yaklaşık 4000X4000 km.ebadında binlerce adadan oluşan alan demektir.
Cava Banten’de şeyh önderliğinde dini mevlit törenine benzer bir tören düzenleniyor ve Şeyh efendi vaaz ediyor.
Bimbang Gedang adıyla Benkulu’da düzenlenen törenlerde yerel dansları yapan çocuklara ve gençlere yerel davul ve klarnet eşlik ediyor . (10)
Batı Cava Bogor’da Bogor Ngubek Setu adıyla ırmağa ağ atıp balık yakalama asırlardır süren bir Ramazanı karşılama geleneğidir. (11)
Batı Cava Bandungta dron uçuranlar bir araya gelip hem hasret gideriyor hem de hem de mübarek ayı karşılıyor. (12)
Meşhur İslâmi mesajlar veren şarkıcı Opik eşliğinde ana okulu öğrencileri jimnastik yaparak hoşgeldin Ramazan şarkısı söylüyor. (13)
Orta Cava Kudüs’te tradisi dandangan adı ile panayır kuruluyor. Yerel idare destekli panayırda standlarda hanımlı beyli şarkıcılar şarkı söylüyor.
Cava Demak’ta ise Masjid Agung denen ulu cami yanındaki türbede defnedilmiş Kalijaga mezarı ziyaret ediliyor. Kalijaga Endonezler için çok önemli ve adalarda İslâmı yayan 9 Ulu Kişi’den birisidir. (Wali Songgo) Yine Demak Masjid Agung çevresinde halk toplanıyor yerel müzik aletleri eşliğinde Cava lisanında karnaval kıyafetleri giyilip yerel dans icra ediyorlar. ( 14,15) Batı Cava Garut’ta mezarlar ziyaret ediliyor (16)
Endonezya’da liseli öğrencilerin kurduğu kızlı erkekli dini muski guruplarına marawis denir. Bu guruplar ilkokul düzeyinde de mevcut olup müsabakalar bile yapılır. İşte bu guruplarda liseli hanım kızlar ve delikanlılar dini şarkılar söyleyerek sanatlarını icra ederler, Ramazan ayını karşılarlar. (17)
Doğu Cava Jember’de bir tören ardından birlikte dualar edilir. (18)
Sumatra, Riau, Bengkulu taraflarında yaygın olan balimau adeti ise ırmak ve denizlere giden halk yıkanarak veya çimerek Ramazan ayını karşılama adetidir. (19) Aynı adet Orta Cava’da kungkum adı altında icra edilir.
Cakarta çevresinde yaşayan Betawi kabilesi halkı Ramazan ayını nyorog adı verilen adet ile karşılar. Aile yaşlılarına veya sülale üyelerine dana, kömüş eti, süt vb. dağıtılır. (20)
Orta Cava, Banyumas’ta halk ırmağa gidip çamaşır yıkayarak mübarek ayı karşılar. (21)
Tarihte Orta Cava Cirebon derebeyi olan Sultan Cirebon sıfatlı kişi tradisi dugdag denen adeti icra eder. Bunun için dönemin saray bitişiğinde buunan cami avlusundaki büyük davulu çalarak Ramazan ayının geldiğini duyurur. (22)
Bu makalemizde Türk İslâmına yakın olan adetleri yazdık. Bir de senkretik İslâm denen icraatlar vardır ki o konuyu araştırmaya başladık. Örneğin perlon unggahan adeti tek başına bir doktora konusu olabilecek derecede cazibelidir. Konuyu bir diğer makalede gündeme getirdiğimiz için burada tekrar etmedik Ayrıca bugün özerk ve ayrıcalıklı bir yerel idare olan Yogyakarta Sarayı’nda yıllık yaşam döngüsü bu konuda çok zengin ve bilgi vericidir. Dünyanın sayılı mezhepler tarihi profesörlerinden hocam Ethem Ruhi Fığlalı ile de bu konuları görüşüp notlar alıyorum. Çalışmalarımız sürmektedir. Zaman buldukça konu ile ilgili makalelerimizde daha ayrıntılı bilgi vermek isteriz. Yarın gireceğimiz 2020 Ramazan ayının milletimiz ve insanlık için hayırlı olmasını diliyorum.
https://www.youtube.com/watch?v=Ke1nLmmMT6E
https://www.youtube.com/watch?v=JgseBoYgURg
https://www.youtube.com/watch?v=bSkpung5hRA
https://www.youtube.com/watch?v=fd1s7z_9jx8
https://www.youtube.com/watch?v=pg_2MTb80HU
https://www.youtube.com/watch?v=vssr655e9xw
https://www.youtube.com/watch?v=Os82Lva00cA
https://www.youtube.com/watch?v=yYrQHNJ99XM
https://www.youtube.com/watch?v=6XzRuK1GZD8
(10) https://www.youtube.com/watch?v=1Ckj1wyrhD8
(11) https://www.youtube.com/watch?v=5tF1fc43_Ik
(12) https://www.youtube.com/watch?v=kirvmIlmnAc
(13) https://www.youtube.com/watch?v=tpHtFH6dTAk
(14,15) https://www.youtube.com/watch?v=uet_qA5Egp8
https://www.youtube.com/watch?v=XrLlqqdDkEg
(16) https://www.youtube.com/watch?v=NZPxZ6EAv6Y
(17) https://www.youtube.com/watch?v=Ry_if4i72wI
(18) https://www.youtube.com/watch?v=UGR_wQpl11M
(19) https://kebudayaan.kemdikbud.go.id/bpnbkepri/balimau-kasai-tradisi-orang-kampar-sambut-puasa/
https://www.youtube.com/watch?v=7p6FQuQ-f0I
(20) https://www.pewartanusantara.com/tradisi-menyambut-bulan-ramadhan-puasa/
https://www.youtube.com/watch?v=1Y2-Zap8LtM
(21) https://www.youtube.com/watch?v=1Y2-Zap8LtM
(22) https://www.youtube.com/watch?v=mFj3P0k3iYE