Endonezya’da Cava Adası, Orta Cava eyaletinde bulunan Kudüs kentinde kurban kesme geleneği kendine özgün bir adet şeklinde uygulana gelmektedir. (1) 16. Asrın ortalarında yaşamış ve ve Hazreti Muhammed soylu olduğu söylenen Sunan Kudüs adlı bir ulu kişinin İslâm davası yöntemi olarak bilinmekte olan gelenek halen sürdürülmektedir. Kurban Bayramı’nda inek veya dana (sapi) kesmeden ama camız (kerbau, kebo) keserek ibadeti yerine getirmek geleneğidir.
Hinduların İslâma karşı kalbi yumuşatma eğiliminde olan bir propaganda yolu olarak izah edilmektedir.
Bilindiği gibi Hindular ineklere çok saygı duyarlar. İnek öldürmek yasaktır. Hindu din kitabı Niti Sastra Hitopadesa Sloka 39. bölümde, saygı duyulması gereken 7 eleman vardır: Kralın hanımı, annesi, rahibin hanımı, brahmanın hanımı, hizmetçisi, arazisi ve ineği.
O zamanlarda Kudüs halkının çoğu Hindu olduğu için Sunan Kudüs, kentteki müslümanları inekleri kesmeden kurban yapmaya davet etmiş. Böyle bir yöntemle “tebliğ” yapacağını umuyordu. Endonezya’da yüzde 85 müslüman ve yüzde 1 bile Hindu oranına bakarsak başarılı bir yöntem olduğunu kabul edebiliriz.
Kudus kenti Hindu cemaatinin çok saygı duyulduğu yer olarak bilinir.
Bu şekilde yapılan kurban edilen camıza Kebo Gumarang denir. Hindular da kendilerin mutlu hissediyorlar. Çünkü Sunan Kudüs de kültürlerine değer vermişti. Gelenek bir menkıbeye dayanıyor.
Sri Indrahti'nin “Kudus Kenti ve İslâm, Yerel Kültürel Değerler ve Kutsal Yerleri Ziyaret Turizmi” (2) adlı kitabında kaydedilen ve çeşitli varyantları olan yaklaşık 500 yıllık söylence ana hatlarıyla şöyledir: “Günlerden bir gün, tam adı Seyyid Ja'far Sadiq Azmathan olan bir kişi Kudus Menara Camii'nin (Masjid Menara Kudus) avlusuna bir inek bağladı. Bu Kudüs'te sayıları çok olan Hinduların dikkatini çekti. “Sunan Kudus’e ne teslim edeceksin? Ne yapıyorsun?” diye sordular. İşte o zaman Sunan Kudus tüm Kudüs halkına inek kurban etmemeleri şeklinde bir fetva verdi ve duyurdu. Hindular caminin avlusuna geldikten sonra Sunan Kudus onları kutladı ve tebrik etti. Sohbet ve hoşbeş devam etti. İşte o zaman Sunan Kudus, tüm Kudüs sakinlerine sığır eti yememelerini duyurdu. Yazar Sri Indrahti'ye göre amaç Hindular'a saygı duymak idi. Söylencenin devamı şöyle; Hindu rahip Sunan Kudus’üçok susadığı bir zamanda ziyaret eder ve ona inek sütü ikram eder. Minnettarlığının bir ifadesi olarak çam sakızı çoban armağanı bir hediye ile iyi niyetini gösterir. “
Merkez ilçe (Kota) Kretek’de bu durum halen Kanjeng Sunan da denen Sunan Kudus fetvası sürdürülmeye devam etmektedir.Yöredeki din adamları Ruhlar arasındaki karşılıklı saygı tutumu olarak izah ediyorlar. Konu ile ilgili Kudus Kenti İslâm Bilginleri Kurulu (MUI) (3) Başkanı KH Syafiq Nashan, müslümanların inekleri kurban etmeleri için hiçbir yasak olmadığını, bu nedenle Kudus sakinlerinin inekleri kurban etmesinin meşru olduğunu açıkladı. Zaman geçtikçe Kudus'taki manda kesimi geleneği biraz azaldı. Bazı kesim yerlerinde inek kesimi başladı.
Sunan Kudüs Türbesi Camisi ve Mescidi Vakfı (YM3SK) (4) Başkanı Nadjib Hassan ise durumu o döneme göre gösterilen hoşgörünün halen inekleri kurban etmeme şeklinde sürdürülüyor olmasını Sunan Kudus’ün fetvalarını izledikleri içindir, şeklinde betimliyor. Aslında, bazı şirketler ve devlet kurumları da inekleri kesmekten kaçınıyor. ”Biz sadece bu geleneği Menara Kudus Camii'nde (5) manda fedakârlığıyla sürdürmek istiyoruz. Mesaj aynıdır, yani dindar müritler ve diğer insanlar arasındaki hoşgörüyü sürdürmek için topluma çağrı yapıyoruz" diye yorumluyor. Nadjib beye göre bu hoşgörünün aynı zamanda bir Hindu tapınağından devşirme olan Masjid Menara Kudus adlı caminin minaresinden de anlaşılabilecğini söylüyor.
Yogyakarta’da Özerklik ve Endonezya’da Senkretik İslâm konularını çalıştığımız şu günlerde neredeyse Endonezya çalışmaları için 11 yılı tükettik. Şunu iyice anladık:
Her milletin iyi tarafları vardır. Kötü taraflarını sadece gözlemlemek iyi taraflarını ise nasıl kendimize uyarlayabiliriz şeklinde düşünmek gerekiyor. Yargıladığımız gün onları değil kendimizi yargılıyoruz. Hem onlara hem de kendimize zarar veriyoruz. Japonlar ve İngilizlerden bunları öğrendim. Biz Türkler ise Don Kişot gibi hareket etmeyi bırakmamız gerekmektedir.
(1)
A.https://nanajava.com/
B. https://www.inibaru.id/tradisinesia/mengapa-di-kudus-nggak-boleh-menyembelih-sapi
C.https://www.liputan6.com/regional/read/2544794/kisah-sunan-kudus-larang-umat-makan-sapi
(2) Kudus dan Islam: Nilai-Nilai Budaya Lokal dan Industri Wisata Ziarah karya Sri Indrahti
(3) Majelis Ulama Indonesia (MUI)
(4) Yayasan Masjid, dan Menara dan Makam Sunan Kudus (YM3SK)
(5) Endonezce vidyoda dindaşlarımızı izleyiniz: Abdest alma biçimine dikkat ediniz:
A.https://www.youtube.com/watch?v=rurzZNXGllY
B. https://www.youtube.com/watch?v=EokdNixYcyk
C. https://www.youtube.com/watch?v=08Em9IF4CAo
D. https://www.youtube.com/watch?v=n0l9wl1uGns