Fox TV'nin ilgi çeken filmi Zümrüdüanka dizisi ile birlikte Zümrüdüanka ne demek merak edilmeye başladı. Peki, Zümrüdüanka ne demektir? Zümrüdüanka kelime anlamı nedir?Kaf Dağları'nda yaşadığı söylenen ve ismiyle birçok dizi çekilen Zümrüdüanka Anka kuşu efsanelerde bulunan bir tür kuştur. Zümrüd-ü Anka kuşu, Pers Mitolojisi’ndeki ilk rastlanan canlı türüdür. Homa Kuşu olarak bilinen Zümrüdüanka bir başka ismi ile de ‘’Simurg’’ bilinir.24 Haziran seçimlerinde AK Parti'nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın seslendirdiği reklam filminde geçmişten günümüze şanlı tarihimize ve ecdadımıza yapılan göndermeler dikkat çekilerek, söz ve görüntülere yer verilen filmde, bir Zümrüd-ü Anka kuşunun şanlı tarihimizden bugüne yolculuk edişi ele alındı.Zümrüd'ü Anka'nın tarihi yolculuğu sırasında Erdoğan; Osman Paşa, Fatih Sultan Mehmed, Abdulhamid gibi tarihi liderlere değinerek ecdadı övmüştü. Film, Zümrüd-ü Anka'nın; Türkiye'nin son zamanlarda imza attığı İHA-SİHA'lar, hastaneler, köprüler, havalimanları, santraller gibi mega icraatlerde yolculuk etmesiyle son buluyor.Asya, Ortadoğu ve Yakındoğu ülkelerinin pek çoğunda farklı efsanelerde farklı isimlerle anılan Zümrüd-ü Anka Türk Mitolojisi’nde ‘’Anka Kuşu’’ veya ‘’Tuğrul Kuşu’’ olarak anılıyor.Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisinde Didar Ezgi ÖZDAĞ'ın araştırmasına göre yayınlanan makalede, Anka/Simurg-u Anka/Zümrüdü Anka/Konrul/Tuğrul Kuşu Dünyada birçok ulusun mitlerine konu edinmiş olan Anka kuşu farklı isimlerle anıldığı belirtilerek şunlar söylenmektedir.Genel olarak; Anka kuşunda otuz kuşun rengi, büyüklüğü ve özellikleri olduğuna inanılmaktadır. Türk halk kültüründe renginin yeşil olduğuna dair inanışlardan dolayı Zümrüdüanka olarak da bilinmektedir. Anka kuşu düşsel dünyada yaratılmış ancak gerçekte somut bir varlık olmamasına karşın insanın manevi dünyasında büyük ve uhrevi anlamlar ifade eden bir varlıktır. Kendini küllerinden var eden Anka kuşunun dünyada sadece bir tane olduğuna inanılır.Saltuk-name’de olduğu gibi birçok kültürün mitlerinde benzer anlatımlar mevcuttur. Özde aynı anlamları barındıran mitler farklı adlandırmalar ile değişiklik gösterebilir. Örneğin; Semender Anka kuşuna verilen diğer isimlerdendir. Batı dillerinde; Phoneix, Yunan mitolojisinde Pheniks gibi. Farsçadaki kelime anlamı “otuz kuş “ demek olan Anka kuşu için yine yaygın olarak;Devlet kuşu, Tuğrul, Hüma, Anka-yi mugrip, Sirenk, Zümrüt ve Zümrüdüanka gibi isimleri kullanılmaktadır Geleneksel olarak Anka kuşu figürü yazılmış eserlerde genellikle yeniden doğuşu, gücü ve ihtişamı nitelendirse de bazı tasvirleri onun karanlık tarafı üzerinedir. Tıpkı insanda olduğu gibi iyi ve kötünün bir arada olduğuna inanılmıştır. Anka kuşunun Türk İslam sanatında tasviri iki şekildedir. Birincisi koruyucu ruh özelliklerini taşıyarak, iyilik timsali, kahramanların koruyucusu kimliğindedir. İkincisinde ise kötülüklerin temsilcisidir. Firdevsi’nin Şahname’sinde Simurg iyi özellikleriyle yer alır. Zal bir bebek olmasına karşın yaşlı bir çocuk olarak doğar. Bunun üzerine babası Sam onu istemez ve adamlarına bebeği saraydan göndermelerini ister. Sam’ın adamları bebeği alarak Elburz dağına bırakırlar. Bu dağda yaşayan Simurg’un yavruları acıkınca yuvasından çıkar, bu sırada Zal bebeği görür. Onu da yuvasına getirerek büyütür. Bir gece Sam rüyasında oğlunu görür. Elburz dağına gelerek Simurg’a teşekkür eder ve oğlunu alır ( Alsan, 2005, s. 95). Türk ve Dünya sanatındaki yerinden ayrı olarak İslamiyet sonrası dönemde Anka kuşu tasavvufi bir sembol olarak ayrıca şu şekilde anlamlandırılmıştır ; “Kainatta tek bir yaratıcı vardır, tüm her şey ona aittir ve ondan izler taşımaktadır. Tüm canlılar için ölüm diye bir son vardır. Fakat tıpkı Anka’nın küllerinden yeniden doğduğu gibi ölümün ardından sonsuz bir yaşam aralanacaktır.Son olarak; Anka kuşu minyatürlerde, çeşitli seramik formlarda, kadehlerde, çini desenlerinde, kilimlerde, dokuma kumaşlarda ve, mozaiklerde olmak üzere birçok alanda sıklıkla kullanılan bir semboldür. Özellikle bebek Zal ile birlikte ele alınan kompozisyonlarda ve minyatürlerde insan ve güneş sembolleri ile birlikte ele alınmıştır. Genellikle ateş ve alevler içinde resmedilmiştir. Hüma/Hümay/Talih Kuşu/Harpi Hüma kuşu efsanevi kuşlardan biridir. Bazı kaynaklarda Anka kuşu ile benzer özellikler taşıdığı belirtilmiştir. Devlet ve saadet kuşu olduğuna inanılmaktadır. Diğer bir ismi Umay’dır. Şansın, iyiliğin ve cennetin sembolüdür. Türk kültüründe “Zümrüdü anka”, “Huma” veya “Umay” olarak adlandırılır. Farklı mitolojilerde Phoenix, Anka, Tanniao, Homa, Rokh, Simurg adıyla da bilinmektedir. Farsça Hüma kelimesi efsanevi Hüma kuşu anlamının yanında ‘saadet, kutluluk’ anlamlarına da gelmektedir ( Develioğlu, 1999, s. 390)Hüma oldukça yükseklerde uçan, ulaşamayacağı hiçbir yer olmadığına inanılan bir kuştur. Bazı efsanelerde ayakları olmadığından bahsedilmektedir. Benzer figürleri farklı isimler alarak birçok mitolojide yer almıştır. Doğu mitolojilerinde ve divan şiirinde üstün özellikleriyle yer alan bu efsanevi kuş bazı Türk lehçelerinde kumay, Anadolu Türkçesi’nde Hüma/Huma şeklinde söylenen Farsça Hüma/Hümay adındaki mitolojik kuştur. Eski Türk inancındaki dişi tanrı Umay’la benzerlikleri üzerinde de durulmuştur. Hüma bu özellikleriyle Türk ve İran mitolojilerinde kuşların en asili sayılmış ve ayrıca devlet kuşu olarak kabul edilmiştir. Hüma’nın bu özellikleri başta Roma olmak üzere değişik kültürlerdeki güç ve kuvvet sembolü olan avcı kuşlarla benzerlik göstermektedir.Tasavvuftada sıklıkla kullanılan “Hüma Kuşu” çoğu kaynakta Anka kuşu ile anılmaktadır. Fakat efsanelere göre Hüma kuşu; Anka kuşu gibi kaf dağının ötesinde değil cennette yaşamaktadır. Bazı kaynaklarca Harpi olarak da adlandırılan Hüma kuşu özellikle Selçuklu Sanatında ikonografik olarak ele alınmıştır. Harpi figürü İslam sanatında yardıma ihtiyacı olan kişilere yaptığı iyilikler ile tanınmaktadır. Kaynaklarda şekli, özellikleri ve yaşadığı yer konusunda değişik bilgiler verilen Hüma bazılarına göre Hint okyanusundaki adalarda yaşayan güvercin büyüklüğünde, yeşil kanatlı sarı gagalı, bazılarına göre de Çin, Hıtâ, Deştikıpçak veya Hindistan’da yaşayan serçeden büyük, boz saksağanı andıran bir kuştur. Günümüzde hikâyelerin yanı sıra türkülerde, havayolları ve devlet armalarında Hüma kuşunun örneklerini görebiliriz.ZÜMRÜDÜANKA OYUNCULARI KİMLER?
- Serhat Demirkan Alp Navruz
- Zümrüt Kuloğlu Ceren Yılmaz
- Abbas Demirkan Selim Bayraktar
- Azimet Demirkan Ayten Uncuoğlu
- Ülfet Kuloğlu Hatice Aslan
- Cihan İsmail Hacıoğlu
- Deniz Gökçe Eyüboğlu
- Rüstem Kuloğlu Serhat Özcan
- Nevcihan Demirkan Elif Çakman
- Meliha Kuloğlu Miray Akay
- Suhandan Demirkan Pelin Abay
- Hamit Özgüç Doğukan Güngör
- Latif Demirkan Barış Küçükgüler
- Ömer Lütfi Bakırcı Gökhan Bekletenler