Özellikle son yıllarda ülkemizde tavukçuluk, kazcılık, hindicilik ve bunlar gibi büyük bir gelişme göstererek bir endüstri haline geldiğini belirten Mustafa Kemal Bektaş, Buna paralel olarak da bir takım sorunlar ortaya çıktığını, bu sorunları en aza indirebilmek için sağlık ve hijyen koşullarının sağlanması büyük önem arz ettiğini kaydetti.Bektaş'ın kümes hayvanlarında hijyenin sağlık açısından önemi konusuyla ilgili açıklaması şöyle:"Kümes hayvanları yetiştiriciliğinde öncelikli amaç hastalığın kümese girişini önlemek ve sağlıklı sürüler yetiştirmektir. Hastalık çıktıktan sonra yapılan tedavi; çıkan bir yangının söndürülmesine benzetilebilir. Özet olarak alınması gereken önlemleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.:
- Öncelikle kümes yapılacak yerlerin diğer kümes hayvanları işletmelerinden, yerleşim alanlarından ve ana yollardan mümkün olduğu kadar uzak olmasına dikkat edilmelidir.
- Kümesler yabani hayvanların ve kuşların girişini engelleyecek şekilde planlanmalı ve kümesler arasında yeterli mesafe bırakılmalıdır. Çiftliğin etrafı yabani hayvan ve insan girişini engelleyecek şekilde çevrilmeli, giriş ve çıkışlar kontrol altında tutulmalıdır.
- Kümesler kolay yıkanıp temizlenebilir malzemelerden yapılmalı içine konulacak ekipmanda buna uygun olarak seçilmelidir. Kümeslerin temizliği ve dezenfeksiyonu kısaca şöyle yapılmalıdır. :
- Kümesteki hayvanlar boşaldığı zaman temizliğe altlığın çıkarılmasıyla başlanır. Altlığın etrafa yayılmadan mümkün olduğu kadar kümeslerden uzak bir yerde atılması sağlanmalıdır.
- Kümes içindeki ekipman da dışarıya çıkarılarak yıkanıp dezenfekte edildikten sonra güneş altında kurumaya bırakılmalıdır.
- Kümes ve ekipmanların eksiklikleri ve arızaları da temizlik esnasında onarılmalıdır.
- Kümes deterjanlı, dezenfektan katılmış bol su ile yıkandıktan sonra geniş spektrumlu bir dezenfektanla dezenfekte edilmeli, kuruyunca da badana yapılmalıdır.
- Daha önce temizlenmiş ve dezenfekte edilmiş ekipmanlar da içeriye alınıp, güvenilir bir yerden alınmış temiz kalın talaş serildikten sonra kapı ve pencereler sıkıca kapatılarak fumigasyon tarzı dezenfeksiyon uygulanmalı ve kümesler bu şekilde kapalı olarak muhafaza edilmelidir.
- Kümese hayvanlar gelmeden önce mutkaka havalandırmalıdır.
- Hayvanlar gelmeden en az 24 saat önce kümesin bütün hazırlıkları ve ısı durumu düzenlenmiş olmalıdır.
- Kümeslere konulacak civcivler güvenilir ve sağlıklı damızlıkçı işletmelerinden temin edilmeli, kümeslere aynı yaşdaki hayvanlar konulmalıdır.
- Kümes girişlerine ayakları batıracak şekilde dezenfektan ve sönmemis kireç konulmalı, bakıcıların bunlara basmadan girişleri önlenmeli, kullan at eldivenler kullanılmalıdır.
- Mümkünse her kümesin bakıcısı ayrı olmalı, kümeslerde giymeleri için özel ayakkabı ve elbise verilmeli, kümes kıyafetleri ile dışarıda dolaşmaları engellenmelidir.
- Kümeslere yabancı kişi ve ziyaretçilerin girmesine engel olunmalı, eğer veteriner hekim, ziraat mühendisi, veteriner teknikeri/ teknisyeni gibi teknik elemanların kümese girmesi gerekiyorsa onlarında yukarıdaki hijyen kurallarına uyması sağlanmalıdır.
- Ölen hayvanlar kümeslerden uzakta açılan derin çukurlara gömülmeli, üzerlerine sönmemiş
- kireç dökülmeli, en doğrusu yakılarak imha edilmelidir.
- Herhangi bir hastalık şüphesi durumunda derhal bölgedeki uzman teknik personele (veteriner hekim, veteriner teknikeri/teknisyeni) başvurulmalı,
- bilinçsizce ilaç kullanılmamalıdır.
- Yemler güvenilir yem fabrikalarından, yem satıcılarından alınmalı, boşalan çuvallar ve eski viyoller tekrar kullanılmamalıdır.
- Yeni alınan malzemeler dezenfekte edilmeden kümese sokulmamalıdır.
- Kümeslere normalden fazla hayvan konulmamalıdır. Aksi halde gagalama , tüy çekme (kanibalizm) ve diğer stres problemlerinin ortaya çıkacağı hatırdan çıkarılmamalıdır.
- Kümes hayvanlarına verilecek su; temiz, renksiz, kokusuz, tortusuz olmalı, zararlı maddeler ve mikroplardan
- arındırılmış olmalıdır. Sudaki bakteriyal veya kimyasal kirlilik, bazı maddelerin fazlalığı, büyümede yavaşlama, canlı ağırlık kayıbı, verim düşüklüğü, ishal ve ölümler halinde ortaya
- çıkar. Bunun için işletmede kullanılan su sık sık, hiç değilse 6 ayda bir bakteriyolojik ve kimyasal yönden incelettirilmelidir.
- Kümeslerdeki suluklar gün aşırı yıkanmalı, depolar altı ayda bir temizlenip dezenfekte edilmelidir.
- Kümeslerde etkin bir şekilde fare vb. zararlılarla mücadele yapılmalıdır.
- Kümes hayvanlarına bağirsak koruyucu probiyotik ve sağlıklı hayvan yetiştirnek ve verimi artırmak amacıyla vitamin takviyeleri planlanmalıdır.