Alzheimer Hastalığının 15 Nedeni ve Önlemleri

Alzheimer hastalığı, genellikle yavaş bir başlangıçla kendini gösterir ve zamanla kötüleşir. Demans vakalarının %60-70'inin nedeni olan bu hastalık, beyin hücrelerinin ölümüne bağlı olarak hafıza kaybı, bunama ve bilişsel fonksiyonların bozulması ile karakterizedir. Alzheimer'ın kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, beyin içinde anormal bir protein birikimi (amiloid ve tau proteini) sonucu beyin fonksiyonlarının zarar gördüğü ve hücrelerin öldüğü gözlemlenmiştir.

Unutkanlık ve çeşitli davranış değişiklikleri ile kendini gösteren Alzhemier hastalığı dünyada ve ülkemizde giderek yaygınlaşıyor. Bu hastalıkla mücadelede Alzheimer’a yol açan nedenlerin bilinmesi, gerekli önlemleri alınması ve tedavi için zaman kaybetmeden uzman yardımı alınması büyük önem taşıyor. Memorial Ankara Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uz. Dr. Songül Turğut, 21 Eylül Dünya Alzheimer günü dolayısıyla Alzheimer hastalığı hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Alzheimer Hastalığının Başlıca Nedenleri

1. İleri Yaş: Yaşlanmak, Alzheimer hastalığı için en büyük risk faktörlerinden biridir. İleri yaş, beyin hücrelerinin yaşlanması ve hasar görmesi riskini artırır.

2. Ailede Alzheimer Öyküsü: Aile geçmişinde Alzheimer hastalığı bulunan bireylerde hastalığın gelişme riski artar. Genetik yatkınlık bu konuda önemli bir etkendir.

3. Yaşanan Travmalar: Beyin travmaları ve baş yaralanmaları, Alzheimer hastalığının riskini artırabilir. Özellikle ağır kafa travmaları, uzun vadede beyin fonksiyonlarını etkileyebilir.

4. Asosyal Yaşam: Sosyal izolasyon ve düşük sosyal etkileşim, zihinsel sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir ve Alzheimer riskini artırabilir.

5. Depresyon: Uzun süreli depresyon, bilişsel işlevlerde bozulmalara yol açabilir ve Alzheimer hastalığına zemin hazırlayabilir.

6. ApoE Genini Taşıyıcılığı: ApoE4 geninin taşıyıcısı olmak, Alzheimer hastalığı riskini artırır. Bu gen, amiloid plaklarının birikimini teşvik eder.

7. Eğitim Seviyesinin Düşüklüğü: Düşük eğitim seviyeleri, bilişsel rezervin azalmasına neden olabilir ve bu da Alzheimer riskini artırabilir.

8. Kolesterol: Yüksek kolesterol seviyeleri, beyin damarlarında plak oluşumuna ve dolayısıyla Alzheimer riskinin artmasına yol açabilir.

9. Obezite: Obezite, beyin sağlığını etkileyebilir ve Alzheimer hastalığı riskini artırabilir. Aşırı kilo, metabolizmayı ve beyin fonksiyonlarını olumsuz etkiler.

10. Hipertansiyon: Yüksek tansiyon, beyin damarlarının sağlığını bozar ve Alzheimer riskini artırabilir. Kan basıncının kontrol altında tutulması önemlidir.

11. Tip 2 Diyabet: Diyabet, beyin fonksiyonlarını etkileyebilir ve Alzheimer hastalığı riskini artırabilir. Kan şekeri kontrolü, riskin azaltılmasına yardımcı olabilir.

12. Down Sendromu: Down sendromu olan bireylerde Alzheimer hastalığı riski artar. Genetik nedenlerle hastalığın gelişimi daha yaygın olabilir.

13. Uyku Problemleri: Kronik uyku problemleri, beyin fonksiyonlarını etkileyebilir ve Alzheimer hastalığı riskini artırabilir. Düzenli ve kaliteli uyku önemlidir.

14. Sağlıksız Beslenme: Sağlıksız beslenme alışkanlıkları, beyin sağlığını olumsuz etkiler. Özellikle işlenmiş gıdalar ve yüksek şeker tüketimi risk faktörüdür.

15. Sigara Kullanımı: Sigara içmek, beyin sağlığını bozabilir ve Alzheimer hastalığı riskini artırabilir. Sigaranın bırakılması, riskin azaltılmasına yardımcı olabilir.

Alzheimer Hastalığının Belirtilerini Önemseyin

Alzheimer hastalığının erken belirtileri hafif olabilir, ancak zamanla şiddetlenebilir ve yaşam kalitesini etkileyebilir. İlk belirtiler arasında unutkanlık, kafa karışıklığı, yakın zamanda olan olayları unutma, konuşulanları hatırlayamama, doğru sözcükleri bulmada zorluk, plan ve organizasyon bozukluğu, ve kaygılı ruh hali bulunur.

Orta evrede belirtiler arasında bakım ve yardıma ihtiyaç duyma, hafıza kaybının artması, mevsim, yıl ve gün kavramlarını karıştırma, aile üyeleri ve arkadaşları tanımada güçlük çekme, basit matematik hesaplarını yapmada zorluk, ve uyku bozuklukları yer alır.

Son evrede belirtiler arasında hafıza kaybının tamamen gelişmesi, aile ve yakın çevreyi unutma, idrar kaçırma, yeme güçlüğü ve kilo kaybı, iletişim kurma yeteneğinin kaybolması ve bağışıklık sisteminin zayıflaması bulunur.

Doktora Başvurmakta Gecikmeyin

Alzheimer hastalığının belirtileri görüldüğünde, vakit kaybetmeden bir nöroloji uzmanına başvurulmalıdır. Alzheimer hastalığının teşhisinde net bir ayırıcı tanı testi bulunmamakta; ancak tanı sürecinde bazı aşamalar önemlidir. Bu aşamalar arasında standart testler aracılığıyla nöro-psikolojik değerlendirme, beyin BT veya MR, klinik muayene, laboratuvar incelemeleri ve hasta yakınlarının vereceği anamnez yer alır. Ayrıca, PET taraması ve BOS sıvısının incelenmesi ile hastalığın tanısı konulmaya çalışılır.

İlerleme Yavaşlatılabilir

Alzheimer hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamakla birlikte, semptomatik tedavi ve davranışsal uygulamalarla hastalığın belirtileri azaltılabilir. Tedavi sürecinde yaş, hastalığın ilerlemişlik düzeyi ve eşlik eden diğer hastalıklar göz önünde bulundurularak kişiye özgü bir tedavi planı oluşturulur. Alzheimer hastalığı ile ilgili olarak tüm dünyada yeni tedavi seçenekleri ve araştırmalar devam etmektedir.

Alzheimer’ı Önlemek İçin 5 Altın Öneri

1. Zihinsel Egzersizler: Beyni aktif tutmak, bilişsel gerilemeyi yavaşlatabilir. Bulmaca çözmek, yeni bir dil öğrenmek veya strateji oyunları oynamak gibi zihinsel egzersizler, beyin sağlığını destekler.

2. Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, beyne giden kan akışını artırarak Alzheimer riskini düşürebilir. Yürüyüş, yoga veya yüzme gibi aerobik aktiviteler, hem bedeni hem de zihni sağlıklı tutar.

3. Sağlıklı Beslenme: Akdeniz diyeti gibi sebze, meyve, tam tahıl, balık ve sağlıklı yağlardan zengin bir beslenme düzeni, beyin sağlığını korumaya yardımcı olabilir. Omega-3 yağ asitleri içeren gıdalar özellikle tavsiye edilir.

4. Sosyal Aktiviteler: Sosyal olarak aktif olmak, yalnızlık ve depresyon riskini azaltır. Aile ve arkadaşlarla vakit geçirmek, sosyal aktivitelerde yer almak, Alzheimer’ın önlenmesinde önemli bir rol oynayabilir.

5. Kaliteli Uyku: Kaliteli ve yeterli uyku, beynin kendini temizlemesi ve toksinleri uzaklaştırması için gereklidir. Her gece 7-8 saat düzenli uyku, Alzheimer riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Alzheimer hastalığı, hem bireyler hem de toplumlar üzerinde büyük bir yük oluşturan bir sağlık sorunudur. Hastalığın nedenlerini bilmek, belirtilerini tanımak ve erken müdahale ile tedavi süreçlerini başlatmak, hem kişisel hem de toplumsal sağlığı korumak açısından kritik öneme sahiptir. Sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları ve düzenli sağlık kontrolleri, Alzheimer hastalığının önlenmesinde ve yönetilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.