Doğu Türkistan üzerine yazılmış önemli bir eseri değerlendiren Arslan Tekin, Batılı kaynaklardan Türk tarihine ışık tutan Prof. Dr. Mehmet Akif Erdoğru’nun kitabını yazdı.
Doğu Türkistan Tarihi ve Gerçekliği Gözler Önüne Seriliyor
Gazeteci-yazar Arslan Tekin, köşe yazısında Prof. Dr. Mehmet Akif Erdoğru’nun yayımladığı Doğu Türkistan Araştırmaları kitabı üzerinden, Türkistan coğrafyasına dair tarihî arka planı ve Batılıların gözünden aktarılan değerlendirmeleri gündeme taşıdı. Tekin, “Doğu Türkistan'ı ne kadar biliyoruz?” sorusunu sorarak hem okuyucuyu düşünmeye davet ediyor hem de konuya dair dikkat çekici bilgiler sunuyor.
Kitapta, Çin Halk Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalan Doğu Türkistan'ın, özellikle 19. ve 20. yüzyıllarda İngiliz ve Rus kaynaklarında nasıl yer bulduğu, Osmanlı ile ilişkileri, Kaşgar Emirliği, Yakup Bey dönemi, kadınların sosyal statüsü, eğitim sistemi ve daha birçok başlık detaylı şekilde ele alınıyor.
“Türk’ü Türk’ten Değil, Yabancıdan Dinliyoruz”
Tekin yazısında, Prof. Erdoğru’nun çalışmasında büyük oranda Batılı gözlemcilerin kaleminden aktarılan bilgilere dikkat çekiyor. İngiliz, Rus ve başka Batılı ülkelerin arşivlerinden derlenen kaynaklarla oluşturulan kitapta, “Kaşgar Emiri Yakup Bey”in dönemi, 1873 yılında Kaşgar’daki sosyal yapılar ve hatta Müslüman kadınların gündelik yaşamına dair bilgiler yer alıyor.
Kitapta aktarılanlara göre; o dönemde kadınların evlilik ve boşanma işlemleri kolay ve sosyal yapı içerisinde kadının statüsü oldukça aktif. Kadıya ödenen nikâh ücretleri sembolik düzeyde tutulurken, boşanmalar da resmi mühürlü talaknamelerle gerçekleştiriliyor.
Osmanlı ve Doğu Türkistan Arasındaki İlişkiler
Kitapta Osmanlı Devleti’nin Kaşgar Emirliği ile diplomatik ve askerî ilişkileri de ele alınıyor. Ancak bu alanda mevcut Türk literatürünün yetersizliğine vurgu yapılıyor. Özellikle İngilizce kaynaklarda yer alan bilgilerin hâlâ Türkçeye çevrilmemiş olması, Doğu Türkistan’ın tarihine dair bilgi eksikliğini artırıyor.
Yabancı Bakış Açısı ile Türk’ün Tanımı Arasındaki Fark
Arslan Tekin, yazısının devamında şu tespiti yapıyor: “Türk’ün Türk’ü anlatması ile Türk dışındaki birinin Türk’ü anlatması çok farklıdır. Benim anlattıklarımla yabancıların aktardıkları zaman zaman örtüşse de, büyük farklar barındırıyor. Hissiyat ve gözlem bu noktada ayrılıyor.”
Doğu Türkistan Cumhuriyeti ve Türkiye-Çin İlişkileri
Kitapta ayrıca 1944-1949 yılları arasında kurulan Doğu Türkistan Cumhuriyeti, bu devletin neden yıkıldığı ve Türkiye-Çin ilişkilerinin tarihsel gelişimi gibi bölümler de yer alıyor. Son olarak, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın 2024 yılı Haziran ayındaki Çin ziyareti de değerlendirme kapsamına alınmış.
Kitapta Yer Alan Bazı Başlıklar Şu Şekilde:
1873’te Kaşgar’da Müslüman Kadınlar
Kaşgar Emiri Yakup Bey
Kaşgar Emirliğinde Devlet Teşkilatı
Osmanlılar Açısından Türkistan Kavramı
Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949)
Kaşgar’da İslamcılık ve Türk Milliyetçiliği
Doğu Türkistan’da Uygur Uyanışı
Türkiye’nin Doğu Türkistan Meselesine Bakışı
Çin’in Yayılmacı Politikaları ve Batılı Misyon Raporları
