Kayısının ana vatanının Türkistan, Orta Asya ve Batı Çin olduğu tahmin edilmektedir. Büyük İskender’in seferleri sırasında M.Ö. 4. yüzyılda Anadolu’ya getirilen kayısı, burada yetişmesi için en uygun toprak ve iklim koşullarını buldu. Anadolu, kayısının ikinci vatanı haline gelirken, Roma ve Pers savaşları sırasında Ermeni tüccarlar aracılığıyla önce İtalya ve Yunanistan’a, ardından Avrupa'ya yayıldı.
Dünya Kayısı Üretiminde Türkiye Birinci Sırada
Kayısı üretimi Akdeniz ülkeleri, Avrupa, Orta Asya, Amerika ve Afrika gibi geniş bir coğrafyada yapılsa da Türkiye, dünya yaş kayısı üretiminde ilk sırada yer alıyor. Türkiye’yi; İspanya, İtalya, İran, Fransa, Yunanistan ve ABD takip ediyor.
Türkiye’de 6 farklı kayısı üretim bölgesi bulunuyor:
- Malatya, Elazığ, Erzincan Bölgesi
- Kars, Iğdır Bölgesi
- Akdeniz (Mersin, Mut, Antakya) Bölgesi
- Marmara Bölgesi
- Ege Bölgesi
- İç Anadolu Bölgesi
Bu bölgeler arasında Malatya, dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık %85-90’ını karşılıyor. Diğer bölgelerde üretilen kayısılar ise genellikle sofralık olarak tüketiliyor.
Malatya Kayısısının Öne Çıkan Çeşitleri
Malatya’da en çok yetiştirilen kayısı çeşidi Hacıhaliloğlu olup, toplam üretimin %90’ını oluşturuyor. Bunun yanı sıra Kabaaşı ve Soğancı gibi çeşitler de yaygınlaşmıştır.
Diğer önemli kayısı çeşitleri:
- Hasanbey, Çöloğlu, Çataloğlu, Şekerpare, Yeğen, Hacıkız, Paşamişmişi ve Turfanda.
Kurutmalık Kayısılar Dünya Pazarına Açılıyor
Malatya'daki Hacıhaliloğlu, Kabaaşı, Soğancı ve Çataloğlu çeşitleri kurutmalık olarak kullanılıyor. Kurutmalık kayısıların en büyük özelliği, kuru madde oranının %24-30 arasında olmasıdır.
Kayısı Çekirdeği Sanayide Kullanılıyor
Kayısının sadece meyvesi değil, çekirdeği de sanayide birçok alanda değerlendiriliyor.
- Acı çekirdek: İlaç ve kozmetik sanayinde,
- Tatlı çekirdek: Gıda sanayinde,
- Kabuk: Yakacak olarak kullanılıyor.
Sonuç: Malatya Kayısısı Dünyaya Açılmaya Devam Ediyor
Malatya, kayısı üretimiyle hem Türkiye’nin hem de dünyanın en önemli tarım merkezlerinden biri olmaya devam ediyor. Yüksek kalitesi ve verimiyle Malatya kayısısı, dünya pazarındaki lider konumunu koruyor.
Kayısının Tarihi ve Anavatanı
Kayısı, tarih boyunca farklı medeniyetlerin ilgisini çeken önemli bir meyve olmuştur. Anavatanının Türkistan, Orta Asya ve Batı Çin olduğu düşünülmektedir. Günümüzden yaklaşık 5000 yıl önce bu bölgelerde kayısının tarımı yapılmaktaydı.
Kayısı, Büyük İskender’in seferleri sırasında M.Ö. 4. yüzyılda Anadolu’ya getirildi. Anadolu’nun iklimi ve verimli toprakları sayesinde kayısı burada hızla yayıldı. Anadolu, kayısının ikinci vatanı oldu ve yüzyıllar içinde bu bölgede gelişmeye devam etti. M.Ö. 1. yüzyılda Roma ve Pers savaşları sırasında Ermeni tüccarlar tarafından İtalya ve Yunanistan’a götürüldü.
Kayısının Avrupa’ya yayılması yüzyıllar sürdü. 13. yüzyılda İspanya ve İngiltere’ye, 17. yüzyılda ise Fransa ve Amerika’ya ulaştı. Günümüzde kayısı üretimi, dünyanın pek çok bölgesine yayılmış olsa da en kaliteli ve verimli üretim hâlâ Akdeniz iklimine sahip ülkelerde yapılmaktadır.
Dünya yaş kayısı üretiminde Türkiye ilk sırada yer alırken, onu İspanya, İtalya, İran, Fransa, Yunanistan ve ABD takip etmektedir. Türkiye’de en önemli kayısı üretim merkezi ise Malatya’dır.
Malatya ve çevresi, dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık %85-90’ını karşılamaktadır. Kurutmalık kayısı üretiminde lider olan Malatya, kayısının en çok tüketildiği ve ihraç edildiği merkezlerden biri olmayı sürdürmektedir.
