Aile Danışmanı Ebru Özer Özkul, psikolojik manipülasyonun gerek aile içi ilişkilerde, gerek bireysel ilişkilerde, gerekse sosyal medyada giderek yaygınlaştığını ve hayatın birçok alanında karşılaşılan bir durum olduğunu belirterek, bu tür manipülasyonların kimi zaman aldatıcı ve taciz edici olabileceğine dikkat çekti. Özkul, insanların farkında olmadan manipülasyon kurbanı olabileceğini veya kendilerinin başkalarını manipüle edebileceğini belirterek, bu durumun hem bireysel hem de toplumsal ilişkilerde olumsuz etkilere yol açabileceğini vurguladı.
Manipülasyonun Tanımı ve Çeşitleri
Ebru Özkul, manipülasyonu, bireylerin davranışlarını, duygularını ve bakış açılarını kontrol etme, kendi menfaatleri doğrultusunda değiştirme ve onların karar verme süreçlerini ele geçirme çabası olarak tanımladı. Manipülasyon, başkalarını kontrol etmek için kasıtlı olarak kullanılan bir yöntemdir ve bu kontrol genellikle kişinin farkına varmadan uygulanır. Sosyal psikoloji alanında da sıkça incelenen manipülasyon, bireylerin duygusal veya zihinsel olarak baskı altına alındığı, gerçeklik algılarının değiştirildiği ve böylece yönlendirildikleri bir süreçtir.Manipülasyon, bireyler arasında olduğu kadar toplumsal düzeyde de yaygın bir durumdur. Politikacılar, şirketler ve medya organları, bilinçli veya bilinçsiz şekilde toplumu manipüle edebilir. Ancak bireysel ilişkilerde, aile içindeki dinamiklerde ve sosyal çevrede daha sık ve tehlikeli biçimde karşımıza çıkar.Duygusal Manipülasyon: Tehlikeli Bir Araç
Duygusal manipülasyon, diğer bireyi kontrol etmek için onun duygusal zaaflarını kullanmayı içerir. Bu tür manipülasyon genellikle karşı tarafa suçluluk veya utanç gibi olumsuz duygular yükleyerek gerçekleştirilir. Özkul, bu durumun, manipüle edilen kişinin özgüvenini ciddi şekilde zedeleyebileceğini ve sağlıklı ilişkilerin kurulmasını engelleyebileceğini vurguladı. Özellikle aile içi ve romantik ilişkilerde sıklıkla karşılaşılan duygusal manipülasyon, kişinin kendisini suçlu hissetmesine neden olarak uzun vadede psikolojik travmalara yol açabilir.Bu bağlamda, Gaslighting terimi son yıllarda çok sık kullanılan bir kavram haline gelmiştir. Özkul, Gaslighting’in manipülasyonun bir türü olduğunu ve kişinin gerçeklik algısını bozarak, onu kendisinden şüphe etmesine neden olacak şekilde yönlendirdiğini belirtti. Bu manipülasyon tekniği, mağduru özgüvensiz hale getirir ve kişinin kendi hafızasına, algısına ve duygularına olan güvenini sarsar.Duygusal manipülasyon sadece bireyin ruh sağlığını olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda ilişkilere de zarar verir. İlişkilerde sıkça karşılaşılan bir diğer manipülasyon yöntemi ise, kişinin kendisini iyi hissetmesi için yapılan, ancak aslında onun üzerinde kontrol sağlama amacı güden ego okşama taktiğidir. Bu taktik, bireyin hayır demesini engellemek için kullanılır ve onu edilgen bir pozisyona sokar.Çocuklara Karşı Kullanılan Manipülasyon
Manipülasyonun sadece yetişkinler arasında değil, çocuklara karşı da sıkça kullanıldığını belirten Özkul, pozitif sağlamlaştırma gibi tekniklerin zaman zaman çocuklara karşı manipülasyon amacıyla kullanılabileceğini ifade etti. Pozitif sağlamlaştırma, çocuğun doğru davranışlarını pekiştirmek amacıyla övgü, ödüllendirme ve gülümseme gibi davranışlarla çocuğu belirli bir davranışa yönlendirmeyi içerir. Her ne kadar bu tür yöntemler genellikle olumlu sonuçlar doğursa da, yanlış kullanıldığında çocuğun özgüvenine zarar verebilir veya ona yanlış mesajlar verebilir.Bunun yanı sıra, duygu sömürüsü de çocuklara karşı kullanılan yaygın bir manipülasyon tekniğidir. Çocukların zayıflıklarını veya duygusal ihtiyaçlarını kullanarak onları yönlendirmek, onların özgüvenini sarsar ve uzun vadede olumsuz etkiler yaratır. "Böyle yaparsan seni sevmezler" gibi söylemler, çocuğun sevilme ihtiyacını manipüle ederek, onu istenen davranışa yönlendirmek amacıyla kullanılır.Sosyal Medyada Manipülasyon
Sosyal medya, günümüzde manipülasyonun en yaygın olduğu platformlardan biridir. Ebru Özkul, sosyal medyanın yalnızca ürün veya hizmet satışı için değil, aynı zamanda insanların yaşam tarzlarını, değerlerini ve düşüncelerini değiştirme amacıyla manipülasyon aracı olarak kullanıldığını vurguladı. Sosyal medya, bireylerin farkında olmadan çeşitli manipülasyon tekniklerine maruz kaldıkları bir alan haline gelmiştir.Sosyal medya platformlarında sürekli olarak kusursuz yaşam tarzları, lüks tüketim ve ideal beden gibi kavramların ön plana çıkarılması, bireyleri bu standartlara ulaşma çabası içine sokar ve kendilerini yetersiz hissetmelerine neden olabilir. Bu da uzun vadede bireylerin özdeğer algısını olumsuz yönde etkiler.Aile İçi Manipülasyonun Zararları
Aile içinde manipülasyon, genellikle eleştiri, kötü sözler, hakaretler ve bireyin sürekli olarak kendisini suçlu hissettirilmesi şeklinde ortaya çıkar. Ebru Özkul, aile içinde fark edilmeyen bu tür manipülasyonların bireyler üzerinde zayıf hissettirme, kararlarını kontrol etme ve duygularını bastırmaya zorlama gibi etkiler yaratabileceğini ifade etti. Bu tür durumlar, aile ilişkilerinde bozulmalara ve bireylerin psikolojik olarak yıpranmasına yol açabilir.Sevgi ve Manipülasyon
Sevginin de bazen manipülasyon aracı olarak kullanıldığını belirten Özkul, bireylerin sevgiyi bir değiş tokuş aracı gibi kullanarak başkalarını kontrol etmeye çalışabileceğini söyledi. "Böyle davranırsam beni kabul ederler" veya "Böyle giyinirsem beni severler" gibi düşüncelerle şekillenen bu manipülasyon biçimi, kişinin kendi sınırlarını ve benlik algısını zayıflatır. Bireylerin kendilerini tanımaları ve kendi sınırlarını belirlemeleri, bu tür manipülasyonlara karşı daha dirençli olmalarını sağlar.Manipülasyona Karşı Koymak
Özkul, manipülasyona karşı koymanın en önemli yollarından birinin, bireyin kendisini tanıması ve kendi sınırlarının farkında olması olduğunu belirtti. Bireyler, manipülasyonun farkında olduklarında, kendilerini bu tür olumsuz etkilerden daha iyi koruyabilirler. Kendine güvenmek, bireyleri manipülasyona karşı daha dirençli hale getirir.Manipülasyon, hayatın her alanında karşımıza çıkabilen bir durumdur. Ancak farkındalık ve bilinç, bu olumsuz etkilerden korunmanın en etkili yollarıdır. 
