Toplumsal yardımlaşma kültürünün köklü örneklerinden biri olan ‘askıda ekmek’ uygulaması, Türkiye'de halen fırınlarda yaşatılmaya devam ediyor. Osmanlı döneminden bu yana süregelen bu gelenek, ihtiyaç sahiplerine temel gıda desteği sağlaması açısından önemli bir yer tutuyor.
Askıda ekmek sistemi, fırınlardan ekmek alan vatandaşların, fazladan bir ya da birkaç ekmek alarak bunları ihtiyacı olan kişiler için bırakması esasına dayanıyor. Uygulama tamamen gönüllülük esasına göre işliyor. Fırıncılar, bağışlanan ekmekleri kayıt altına alarak ihtiyaç sahiplerine ücretsiz ulaştırıyor.
Osmanlı Devleti’nde “sadaka taşı” ve “zimem defteri” gibi yöntemlerle sürdürülen sosyal yardımlaşma kültürü, vakıf sistemleri aracılığıyla da destekleniyordu. Bu gelenek günümüzde ise hem mahalle fırınlarında hem de dijital platformlarda yeniden hayat buluyor.
Türkiye Fırıncılar Federasyonu’nun 2023 yılı raporuna göre, ülke genelinde günlük ortalama 500 bin ekmek ihtiyaç sahiplerine ulaştırılıyor. Belediyeler ve sivil toplum kuruluşları da dijital bağış sistemleriyle bu geleneği daha geniş kitlelere yaymayı hedefliyor.
Benzer uygulamalar sadece ekmekle sınırlı değil. “Askıda yemek”, “askıda kitap” ve “askıda kahve” gibi modeller de toplumda dayanışma kültürünün farklı alanlara yayılmasına katkı sağlıyor.
Uzmanlar, bu tür sosyal yardımlaşma projelerinin sürdürülebilirliğini sağlamak için yerel yönetimlerin, STK’ların ve özel sektörün daha aktif rol üstlenmesi gerektiğini belirtiyor.
Kaynaklar:
İnalcık, H. (2017). Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet.
Montanari, M. (2019). Food is Culture.
Türkiye Fırıncılar Federasyonu (TFF), 2023.
