Maturidilik, İslâm'ın inanç ve akaid konularında Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî'nin görüşlerini benimseyenlerin oluşturduğu Ehl-i sünnet mezhebidir. Bu mezhep, özellikle akılcı ve mantık temelli yaklaşımlarıyla dikkat çeker.
Maturidiliğin Kurucusu Kimdir?
İmam Mâtürîdî, yaklaşık 238 (852) yılında Türkistan'da Semerkant şehrinin bir köyü olan Mâtürîd'de doğmuştur. Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamakla birlikte, eserleri incelendiğinde kelâm, mezhepler tarihi, fıkıh usulü ve tefsir alanlarında otorite olduğu görülür. İmam Mâtürîdî, 333 (944) yılında Semerkant'ta vefat etmiştir.
Maturidiliğin Görüşleri Nelerdir?
Maturidilik'in Temel Görüşleri:- Dinî Tebliğ ve Akıl: Dinî tebliğ olmasa da kişi akılla Allah'ı bulabilir.
- İyi ve Kötü: İyi ve kötü, güzel ve çirkin akılla bilinebilir. Allah Teâlâ bir şeyi güzel ve iyi olduğu için emretmiş, kötü ve çirkin olduğu için yasaklamıştır.
- İrade ve Fiil: Kulda başlı başına bir cüz'î irade vardır. Kul iradesiyle seçimini yapar, Allah da kulun seçimine göre fiili yaratır.
- Tekvîn Sıfatı: Yüce Allah'ın diğer sıfatları gibi tekvîn sıfatı da ezelîdir.
- Gücün Yetmeyeceği Şeyler: Allah kulun gücünün yetmeyeceği şeyleri kula yüklemez.
- Allah'ın Fiilleri: Allah'ın fiillerinin muhakkak bir sebep ve hikmeti vardır. Fakat kul her zaman bu sebep ve hikmetleri bilemeyebilir.
- Peygamberlerde Erkeklik Şartı: Peygamberlerde aranan niteliklerden biri de erkek olmaktır. Bu sebeple kadın peygamber gönderilmemiştir.
- Allah'ın Kelâmı: Allah'ın nefsî kelâmı işitilemez. İşitilen nefsî kelâmın varlığını gösteren lafzî kelâm yani Kur'an'ın harf ve sesleridir.
Maturidilik Nerelerde Görülür?
Bugün dünyadaki Sünnî Müslümanların büyük bir kısmı, özellikle Hanefî mezhebine mensup olanlar, inançta Mâtürîdî mezhebine bağlıdır. Mâtürîdîlik, Türkiye, Balkanlar, Orta Asya, Çin, Hindistan, Pakistan ve Eritre'de yayılmıştır. Genellikle Türkler fıkıhta Hanefî, inançta Mâtürîdî'dir.
Tarihsel Gelişimi ve Etkisi
Maturidilik, Ehl-i sünnet kelâmının iki önemli mezhebinden biri olarak, Selef’in metodunun yetersiz kaldığı akılcı yaklaşımlar gerektiren konularda önemli katkılar sağlamıştır. İmam Mâtürîdî, Ehl-i sünnet'in temel prensiplerini hem âyet ve hadislerle hem de aklî delillerle savunmuş, özellikle Mu‘tezile ve Şîa'nın görüşlerini eleştirmiştir. Maturidiliğin görüşleri, özellikle Mâverâünnehir bölgesinde yayılmış ve orada güçlü bir takipçi kitlesi bulmuştur.
Maturidilik ve Eş‘ariyye
Maturidilik, bazı konularda Selef'e Eş‘ariyye'den daha yakın olmakla birlikte, akılcı yaklaşımlarında Eş‘ariyye ile Mu‘tezile arasında bir yerde durur. İmam Mâtürîdî, Ebû Hanîfe’nin akaid konusundaki prensiplerini açıklayıp geliştirmiş, bu sayede Hanefîliğin bir devamı olarak da görülmüştür. Ancak, Maturidilik, inanç konularında bağımsız bir kelâm mezhebi olarak kabul edilir.
Önemli Mâtürîdî Kelâmcılar
Hakîm es-Semerkandî, Ebû Seleme es-Semerkandî, Ebü'l-Yüsr Muhammed el-Pezdevî, Ebü'l-Maîn en-Nesefî, Ömer en-Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddin en-Nesefî, Burhâneddin en-Nesefî, İbnü'l-Hümâm, Kadı Celâleddinzâde Hızır Bey ve Beyâzîzâde Ahmed Efendi en meşhur Mâtürîdî kelâmcılarıdır.Maturidilik, İslâm düşünce tarihinde önemli bir yer tutan, akıl ve nakli bir arada değerlendiren,
Ehl-i sünnet'in temel prensiplerini savunan bir mezheptir. İmam Mâtürîdî'nin akılcı yaklaşımları ve derinlemesine analizleri, bu mezhebin İslam dünyasında önemli bir etkiye sahip olmasını sağlamıştır. Bugün,
Maturidilik,
Hanefî mezhebi ile birlikte, geniş bir coğrafyada takipçileri olan güçlü bir inanç sistemidir.
