Kanatlılarda yem seçiminde belirleyici faktörler; yemlerin tat ve kokusu, görsel işaretler, öğrenme yeteneği, besinsel ihtiyaçlar ve sosyal etkileşimdir.
Görsel ayırma yeteneği üzerinde yapılan araştırmalar kanatlıların nesneleri şekilleri aracılığı ile ayırabildiklerini ortaya koymuştur. Yeni yumurtadan çıkan civcivlerin köşeli veya düz nesnelere oranla daha çok yuvarlak nesneleri gagaladıkları ve kullanılan yemin toz veya pelet olmasının tavuklar için yemleri ayırt edici bir özellik olduğu bildirilmiştir. Kanatlılarda yaş ilerledikçe daha büyük partikülleri seçtiği gözlemlenmiştir. Yine yemin kafes içerisindeki yerinin de yem ayırımı için görsel bir etken olduğu bildirilmektedir. Yapılan çalışmalarda kanatlı hayvanların renk tercihi yaptıkları belirlenmiştir. Ancak bu çalışmalardan elde edilen sonuçlar tercih edilen rengin birçok faktöre bağlı olarak değiştiğini ve özellikle hayvanın erken yaşlardaki tecrübesinden etkilendiğini göstermiştir.
Kanatlıların genel olarak parlak renkli yemleri ve özellikle pembe ve kırmızıyı tercih ettikleri ve rengin kanatlılar için tercih ve nefreti öğrenmede güçlü bir ipucu olduğu bildirilmiştir. Bununla birlikte, görsel ipuçlarının her zaman gerekli olmadığı bildirilmiştir. Örneğin kalsiyumca yetersiz bir yem kalsitle sunulduğunda ipuçları açıktır. Fakat, aynı görselliği vermek için beyaz un kullanıldığında, ilk başta olan tercih kaybolmaktadır. Yemin tekstürünün görünüş, tat ve koku ile birlikte bir yemi karakterize etmede ilave bir ipucu olarak düşünülmesinin gerektiğini bildirmiştir.
Yemin tadı ve kokusunun yemin seçimi
üzerine önemli role sahip olduğu, ancak kanatlılarda dil ve damakta az sayıda tat alıcı reseptörlerin bulunması sonucu yemin tat ve kokusunun yem seçimi sırasında görsel ayıraçlara göre ikinci derecede öneme sahip olduğu bildirilmektedir. Bununla birlikte kanatlıların tatlı, tuzlu, ekşi ve acı tatlar arasında ayırım yapabildikleri de bildirilmiştir. Yemin tadının yemin besinsel özellikleriyle ilgili güçlü bir ipucu olarak kullanıldığı bildirilirken, bazı lezzetlerin başlangıçta çok güçlü bir biçimde tercih edilmelerine rağmen bu lezzetlerin besinsel içeriğinin olmadığının öğrenilmesi ile bu tercihin azaldığı bildirilmiştir.
Tavukların yem seçiminde kokuları kullandığına dair kesin bir kanıt olmamasına rağmen, tavukların fonksiyonel bir koku sistemine sahip olduğu ve muhtemelen bunu yem tüketirken kullandıkları düşünülmektedir. Kanatlı hayvanlar deneyimi ve beslenme ihtiyaçları, doğal tercihlerini ve dolayısıyla yem tercihlerini değiştirebilirler. Yapılan araştırmalar, hayvanların yemlerin duyusal özelliklerini bu yemleri tüketmenin metabolik sonuçlarıyla ilişkilendirmeyi öğrendiklerini ortaya koymuştur. Bazı besin maddelerine karşı hassastırlar ve nasıl hissettiklerine göre uygun seçimler yapabilmektedirler.
Yemlerin tanınması için bütün duyular kullanılmakta ve bir duyunun kaybı seçme ve sindirme yeteneğinin kaybı ile sonuçlanmaktadır. Memeliler temel olarak yemlerin tanınmasında tada bağlıyken, kanatlılar görünüşü kullanmakta ve yenilen yemin metabolik sonuçlarıyla bir yemin duyumsal özelliklerini birleştirmeyi hızlı bir şekilde öğrenmektedirler. Tercihler, yalnızca yemin tat ve görünüşüne değil, aynı zamanda hayvanların besinsel ihtiyaçlarına da bağlı olduğundan lezzetlilik terimini tanımlamak zordur. Örneğin ilk önceleri tercih edilen bir yem bir toksik madde ile bulaştırıldığında tercih azalır ve nefret oluşmaya başlar ve böylece nefretler ve tercihler hayat süresince öğrenilir ve hayvanların davranışı etkilenebilir.
Bir yemi öğrenmede grup halinde tutulan kanatlıların bireysel kafeslerde tutulanlardan daha hızlı oldukları gözlemlenmiştir. Bir grup içinde beraber yaşayan kanatlılar birbirlerini taklit etmeye eğilimlidirler ve genellikle yem tüketiminde diğerlerini teşvik eden bir lider vardır. Örneğin dane buğdayla bir başlatma yemi arasında seçmeli yemlemenin uygulandığı bir araştırmada, bireysel olarak kafese konmuş etlik piliçler dane buğdayı tercih etmemişler ancak çift olarak kafese konduklarında, partnerinin önceden buğday yiyip yememesine bakmaksızın dane buğday tüketmeye başlamışlardır.
Kalsiyum içeriği yetersiz yem ve kalsit arasında seçme imkanı tanınan ve gruplar halinde tutulan etlik piliçlerin beş gün içinde yeterli kalsiyum tüketmeyi öğrendiklerini, ancak, bireysel barındırmada, piliçler arasında görsel temas olsa bile bu yeteneğin engellendiğini bildirmişlerdir. Grup halinde tutulan piliçler kalsiyum tüketmeyi öğrendikten sonra bireysel olarak ayrıldığında da yeterli miktarda kalsiyum almışlardır.Sonuç olarak günümüzde davranım, bir bilim dalı haline gelmiştir. Kanatlılarının önemli davranış özelliklerinin bilinmesi, onların bakımları ile ilgili uygulamalarda üreticilere çok büyük kolaylıklar sağlamaktadır.
Kanatlıların fiziksel ve sosyolojik ortamdaki değişimlere karşı geliştirdiği karmaşık davranışsal tepkiler üreticiler tarafından dikkate
alınmalıdır. Sağlıklı kanatlıların yetiştirilmesinde, civciv döneminden başlayarak yapılan uygulamalar büyük önem taşımaktadır. Entansif (yoğun) sistemlerde birim alana fazla sayıda hayvanın konulması ve kanatlıların hareketlerinin kısıtlanması davranış bozukluklarına neden olan
faktörlerden biridir.
Normal davranışını sergileyemeyen kanatlılar arasında bazen ölümle sonuçlanan kavgalar olmaktadır. Sürüde davranış bozukluklarının azaltılması ve verim seviyesinin yükseltilmesi için yerleşim sıklığı yanında yemlik, suluk, tünek ve folluk gibi kümes ekipmanlarının da yeterli sayıda ve kümes içerisinde düzgün dağıtılmış olması önemlidir.
Kanatlılara verilen yem, tavukların besin maddeleri ihtiyaçlarını karşılamalı, uygun formda ve kalitede olmalıdır. Sürü içerisinde oluşan kolonilerin mümkünse bozulmadan sürdürülmesine özen gösterilmelidir. Kümeste bulunan her hayvan aydınlatma, havalandırma, ısıtma gibi uygulamalardan dengeli olarak yararlanmalıdır. Damızlık sürülerde yüksek döl verimi için uygun tavuk/horoz oranı kullanılmalıdır.
Üreticildrimize hayırlı bol kazançlar dilerim.
KAYNAKLAR- ALINTI
1. Göger, H. 1994. Tavuklarda çeşitli davranım özellikleri ve zorlanım. Teknik Tavukçuluk Dergisi,
81:5-13.
2. Webster, A.B. 2002. Behavior of chickens. In Commercial Chicken Meat and Egg Production, pp: 71-86, Springer, Boston, MA Göger ve Yenice / Tavukçuluk Araştırma Dergisi 15 (1): 34-39, 2018 39
3. Portella, F.J., Caston, L.J., Leeson, S. 1988. Apparent feed particle size preference by broilers. Can. J. Anim. Sci., 68: 923-930.
4. Kutlu, H.R. 1993. Kanatlı hayvanlarda yem seçimi tekniğine dayalı besleme uygulamaları. Teknik Tavukçuluk Dergisi, Ekim-Aralık 1993: 8-12. 41. Çadırcı, Ş. 2014.
5. Forbes, J.M. 2007. Learning about food: Conditioned Preferences and aversions. In: Voluntary Food Intake and Diet Selection in Farm Animals, 117-143. CAB International, Wallingford, Oxon.
