Türkiye'de belediyecilik, özellikle 1980 sonrası, kamu yönetiminde önemli değişimlere tanık olmuştur. Bu dönemde, katı ve bürokratik kamu yönetimi anlayışı, daha esnek ve piyasa tabanlı bir yaklaşıma dönüşmüştür.
Performansa dayalı sorumluluk sistemleri ve özel sektörle işbirliği vurgusu artmıştır. Ayrıca, Weberyen bürokrasi modeline alternatif olarak, vatandaş odaklı ve esnek yönetim anlayışları ön plana çıkmıştır. Bu süreçte, sivil toplum örgütlerinin önemi artmış ve bireylerin devlet karşısında korunmasında önemli bir rol üstlenmişlerdir. Ancak, 1990'lı yılların koalisyon yapıları ve ekonomik sıkıntıları nedeniyle, kamuda yeniden yapılanma ihtiyacı ihmal edilmiştir. 2000'li yıllara gelindiğinde ise bu yeniden yapılanma süreci ciddi bir ivme kazanmıştır
Türkiye'deki belediyeler, vatandaşların çeşitli haklara erişimini sağlayan hizmetler sunar. Bu hizmetler arasında, belediyelerin sunduğu standart hizmetler ve vatandaşların sahip olduğu genel haklar bulunmaktadır.
Belediyeler tarafından sunulan standart hizmetler arasında, çevre ve temizlikle ilgili bildirimler, emlak vergisi bildirimleri, imar planı sorgulamaları, borç ödemeleri, eğitim ve kurs bilgileri, meclis ve encümen kararlarının sorgulanması, sosyal yardım bilgileri ve başvuruları gibi birçok konu yer almaktadır. Vatandaşlar, bu hizmetlere e-Devlet Kapısı üzerinden ulaşabilir ve ilgili işlemlerini gerçekleştirebilirler.
Öte yandan, Türkiye'de vatandaşlar, anayasal haklara sahiptir. Bu haklar arasında sosyal haklar (aile koruması, eğitim ve öğrenim hakkı), çevre sağlık ve konut hakkı, ekonomik haklar ve siyasal haklar (yönetime katılma ve fikir beyan etme) yer alır.
Vatandaşlık hakları, vatandaşların belediyelerden beklentilerini ve taleplerini belirlemede önemli bir rol oynar. Vatandaşlar, bu hakları dikkate alarak belediyelerden temiz ve sağlıklı bir çevre, eğitim ve sağlık hizmetleri, ekonomik destekler ve siyasal katılım fırsatları talep edebilirler.
Belediyelerin Türkiye'de yürütmekle yükümlü oldukları temel hizmetleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
1-Çevre ve Temizlik Hizmetleri: Belediyeler, vatandaşların temiz ve sağlıklı bir çevrede yaşamalarını sağlamakla yükümlüdür. Bu, çöp toplama, sokak temizliği, park ve yeşil alanların bakımı gibi hizmetleri içerir.
2- Emlak ve Çevre Vergisi İşlemleri: Emlak vergisi bildirimleri, arsa rayiç değerleri ve ilgili vergi işlemlerinin yönetimi belediyelerin sorumlulukları arasındadır.
3- İmar ve Şehircilik Hizmetleri: Belediyeler, şehir planlaması, imar planı hazırlama ve onaylama, inşaat ruhsatları verme gibi hizmetleri sunar.
4- Ulaşım ve Altyapı Hizmetleri: Yerel ulaşım ağlarının planlanması, bakımı ve işletilmesi, yol yapım ve onarım çalışmaları belediyelerin görevleri arasında yer alır.
5- Sosyal ve Kültürel Hizmetler: Belediyeler, kütüphaneler, kültür merkezleri, spor tesisleri gibi sosyal ve kültürel tesisleri yönetir ve halka açar.
6- Eğitim ve Sağlık Hizmetleri: Belediyeler, halk sağlığına yönelik temel hizmetler ve yerel eğitim faaliyetlerini destekler. Örneğin, sağlık merkezleri, aşı kampanyaları ve okul öncesi eğitim kurumları bu hizmetlere dahildir.
7- Su ve Kanalizasyon Hizmetleri: Belediyeler, su temini ve atık su yönetimi gibi temel altyapı hizmetlerini sağlar.
8- Acil Durum ve Afet Yönetimi: Doğal afetler ve acil durumlar sırasında müdahale ve yardım hizmetleri, belediyelerin önemli sorumluluklarındandır.
9- Yerel Ekonomik Kalkınma: Belediyeler, yerel ekonomiyi canlandırmak ve iş geliştirme faaliyetlerini desteklemek için çeşitli programlar yürütür.
10- Vatandaş Katılımı ve Bilgilendirme: Belediyeler, yerel karar alma süreçlerine vatandaşların katılımını sağlar ve onları yerel yönetim faaliyetleri hakkında bilgilendirir.
Türkiye'de vatandaşlar, belediye hizmetleri konusunda karşılaştıkları sorunlar ve hak ihlalleri durumunda çeşitli yollarla hak arayışında bulunabilirler. İlk olarak, e-Devlet Kapısı üzerinden birçok belediye hizmetiyle ilgili bilgi alabilir, sorgulama yapabilir ve başvurularını gerçekleştirebilirler. Bu platform, çeşitli belediye hizmetleri hakkında bilgi ve başvuru hizmetleri sunmaktadır.
Ayrıca, vatandaşlar dilekçe hakkını kullanarak, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yazılı olarak başvuruda bulunabilirler. Bu hak, Türkiye'nin 1982 Anayasası'nın 74. maddesinde ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde de korunmaktadır.
Türkiye Belediyeler Birliği de vatandaşların belediye hizmetleriyle ilgili istek ve şikâyetlerini iletebilecekleri bir platform sağlamaktadır. Vatandaşlar, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) aracılığıyla dilekçe hakkı kapsamında şikâyet ve isteklerini iletebilir veya bilgi edinme hakkı kapsamında kamu kurumlarından bilgi talebinde bulunabilirler
Av. Ceyhun ÇATALSAKAL
Türk Hukuk Enstitüsü
Samsun Şube Başkanı
