Türk milletinin çok sayıda ve çok cepheli kahramanı vardır. Zâten, bilinir ki, kahramanı olmayan milletler yaşayamazlar. Bunların bâzıları, fikir öncüleri/kılavuzları/rehberleri; bâzıları ise, harp meydanlarında Allah, Peygamber, vatan, millet ve bayrak aşkı uğruna canlarını ortaya koyan gaaziler ve şehitlerdir.
Ahî Evren veya Ahî Evrân da, Anadolu’da, Ahîlik adlı esnâf teşkîlâtının kurucusudur; âlim ve velî bir şahsiyet olmasının yanında, vatan müdâfaası için de kendini ortaya koyan bir kahramandır.
Bilhassâ; 1243 yılında yapılan Kösedağ Savaşı’ndan sonra, Moğolların Anadolu’yu kasıp kavurmaları üzerine, yapılan mücâdelede, Ahî Evren teşkîlâtının büyük başarıları olmuştur.
Ahî Evran zamanında, herkesin korkup kaçtığı bir yılan varmış ve bu yılanı, “kerameti” sâyesinde kendisine itâat ettirmesi üzerine “yılanın kardeşi” mânasını taşıyan unvan olarak, kendisine “Ahî Evran” denmiştir.
Sözü; buradan, fikir dünyamızı pek çok eser kazandıran yazar Oğuz Çetinoğlu’nun yazdığı bir kitaba getirmek istiyor, bu kısa girişle yazıma başlıyorum:
“Ahî Evran Ahîlik Fütüvvet ve Fütüvetnâmeler” adlı kitap, bugüne kadar Toprak, Tarih ve Düşünce, Orkun, Türk Yurdu, Kümbet, Türk Dünyâsı Târih ve Kültür gibi dergileride yazıları yayınlanan ve yirminin üzerinde esere imza atan, Oğuz Çetinoğlu’nun, bu âlim ve velî şahsiyetimiz için hazırladığı son kitabının adıdır.
246 sayfalık eser, Bilgeoğuz Yayınları arasında yayınlanmıştır.
Önsöz yerine yazdığı “Başlarken” yazısında, Oğuz Çetinoğlu, bize/okura, eserini şu anafikir üzerinden hazırladığını işâret etmektedir:
“Târih boyunca İ’lâ-yı Kelime-t’ullah için mücâdele etmiş olmamız sebebiyle ilâhî mükâfata mazhar olmuş bir milletiz. Zor dönemlerimizde Türk dili yok olmasın diye Kâşgarlı Mahmud’umuz (1008-1090), Yusuf Has Hâcib (1017-1077), Yunus Emre’miz (1238-1328), Ali Şîr Nevâî’miz (1441-1501) oldu. Onlar ve daha niceleri, Türk dilini ve dolayısıyla Türk kültürünü koruyup geliştirdiler. “Millet” şuuruna sâhip olduk, insan kalabalıkları hâline dönüşmekten kurtulduk. Çünkü insan topluluklarını millet hâline getiren; kültür, kültürün en mühim unsuru da ‘dil’dir. Târih boyunca dilini kaybeden milletler, dağılmaktan, insan kalabalıklarına dönüşmekten kurtulamamamışlardır, devletleri de târih sahnesinden silinmiştir.
Millet vasfını kaybetmemek, vatan müdâfaası için dil ile birlikte ahlâkı korumak da ihmal edilmmelidir.
Çok büyük sıkıntılar içersinde bulunduğumuz bir dönemde Ahî Evran hızır gibi imdadımıza yetişmiştir. O, çevresine topladığı esnaflara ve diğer insanlara dürüst ve ahlâklı olmayı, çalışmayı, helâl kazanç elde etmeyi, vatanını sevmeyi ve korumayı, misafirperver olmayı öğütledi. Hanımı Fâtıma Ara’yı ‘Bacıyân-ı Rûm’ olarak anılan ‘Anadolu Kadınlar Teşkilâtı” kurmakla vazifelendirdi.
Orada Müslüman Türk kadınına aynı öğütlerin verilmesini sağladı. Kendisi mükemmel bir deri işleme ustasıydı. İşlediği derilerden elde edilen yünlerle Fâtıma Anha’nın teşkilâtına katılan kadınlar ve genç kızlar giyecek eşyası îmal ettiler, meslek edindiler, okuma-yazma öğrendiler. Dilleri Türkçeyi geliştirdiler. Yaklaşmakta olan Moğol istilâsına karşı vatan müdâfaasına hazırlandılar. Cepheye gitmeyi kararlaştırdılar. Cephe gerisindeki hizmetlerin, gerektiğinde katılacakları savaşın eğitimini gördüler.”
Görüldüğü üzre; Oğuz Çetinoğlu’nun kaleminden okuduğumuz bu kısa bilgi bile, bu büyük Türk bilgesinin ( 1171-1262) 91 senelik hayat mücâdelesini ve azîz Türk milleti için yaptıklarını bize hulâsa etmektedir.
Eser; şu ana başlıklardan meydana gelmektedir: Ahî Evran, Okma Parçaları, Ahîlik-Okuma Parçaları, Ahîlik Teşkilâtının Prensipleri, Okuma Parçaları, Ahî Evran’dan Sonrası, Ahî Evran’ın Eserleri, Okuma Parçaları, Hakkında Yazılan Eserler, Okuma Parçası, Ankara’da Ahî Cumhuriyeti, Okuma Parçası, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunda Ahîler, Okuma Parçası, Ahi Şecerenâmeleri, Bacıyân-Rûm, Fütüvvet, Fütvetnâme, Fütüvvetnâme Metinleri, Okuma Parçası, Bitirirken, Faydalanılan Kaynaklar.
Türk büyüklerini tanımamız ve tanıtmamız lâzımdır. Bunlardan biri de, Oğuz Çetinoğlu’nun büyük bir emek mahsülü olarak ortaya koyduğu bu eser, “Ahî Evran ve Ahîlik”tir!..