Asya Gazeteciler Birliği (ABU) üyesi olarak toplantılara katılmak üzere Cakarta’ya giden gazeteci Sabri Süphandağlı gezi anılarını 1974’te basılan bir kitapta anlatmış.(1)
Asya Yayın Birliği toplantısı için günlük 23 dolar vermiş gazetecilere.
1974-2010 arasında neler değiştiğini anlamak için faydalı bilgiler içeriyor.
Kitaptan alıntılar yaparak yaşadıklarımızla arşılaştırmak istiyoruz:
Sabri bey Cakarta’ya gitmeden önce seyahatinde suyu kaynatmadan içmeyiniz uyarısını almış. Sadece ayda koleradan ölenlerin sayısı 197 kişi imiş. (2)
Cakarta 2009-2014 koşullarında da su nedeniyle ölümlerin olduğu ama bu kadar fazla olmadığı bir kentti. 2009-2014 arasında 2,5 yıldan fazla konakladığımız kent çevresinde pet şişse suyu almamıza rağme 6 kez midemizden rahatsızlanıp hastaneye kaldırılmıştık. Ülkede terkos şebeke suyu sistemi yoktu. Fosseptik çukuları vardı. Halk kuyulardan su çekiyordu.
Yazar Sukarno hakkında şunları yazdı: Kadınlar Sukarno’nun somyasının koklamadan geçmek istemiyorlardı. (3)
Endonez hanımlar 9 kez evlenen ve ilk hanımı Japon olan Sukarno’nun skandallarına rağmen ona hayran idi ve kızı Megawati daha sonra Devlet Başkanı oldu.
bey “ sokaklar lebalep insan dolu” (4) diye yazıyor. Cava ve Cakarta ülkenin her yerinden insan çekti ve ülke nüfusunun yüzde altmıştan fazlası sadece Cava Adası’nda yaşıyor. Japonlar bunun nedenini bu adadaki devlet adamlarının diğer adalara göre daha anlayışlı olduklarını söylerler.
Sabri bey “sekiz yıl önce 400 bin insan kesilmişti bu sokaklarda. 30-40 bin siyasi suçlu vardı ülkede” diye yazmış. (5)
komunist ihtilali diye bir uyduruktan gerekçeyle Endonezya Komunist Partisi (PKI) üyeleri ve köylerde abangan denen köy hocalarını da kesip doğrayan 2,5 milyona varan bir katliamdı bu. Cliffort Geertz bu olaylara bizzat şahit oldu ve eserlerinde yazdı. Japon profesör Aiko Kurasawa hanım da “Dünyanın Sarsıldığı Gün” adlı eserinde konuyu işledi. Ayrıca Acts adlı belgesel filme de konu olu.
1965 ardından gelen günlerde ülkeyi ele geçiren Suharto 1998 yılına kadar yaklaşık 33 yıl ülkeyi idare etti. General Suharto Sukarno’yu evinde ölene kadar gözhapsinde tuttu.
anılarına şöyle devametti: Son derece mahcup bir adamolduğu söylenen General Suharto bugün bile ülkenin tek hakimi. Yani memleket onun başkanlığındaki ordunun idaresinde. Aşağı yukarıSuharto’nun tayini ile meydana getirilen Milli Meclis’te çok sayıda subay var .Devlet kuruluşlarının bütün kilit odaları, hatta elçiliklerin çoğu onların elinde…. Zaten gördüğümüz villalarda onlarla yabancı şirketlerin yerli temsilcileri oturuyor. Halka göre bunlar varlıklarını rüşvetle, ülkeye yapılan dış yardımların çoğunu projelere intikal safhasında aralarında eritmekte ve şirketlerin işlerini komisyon usulü yürütmekle meydana getirmişler. O sebeble de birinci beş yıllık kalkınma planından beklenen sonucun alınmaması, şikayetlerin en başında yer alıyor. Amansız Polis teşkilatının kimseye göz açtırmamasına rağmen kendilerine çeşitli adlar veren öğrenci gurupları devlet dairelerini ziyaretle bu gidişi şiddetle yeren bildiriler bırakmaya başlamışlardı. Oraya varışımızdan kısa bir süre önce “KOPKAMTIP” adı verilen bu Polis teşkilatının başkanı, düzenlediği basın toplantısında halkı, tanık oldukları bütün yolsuzlukları bildirmeye davet etmişti. Ancak basın, bu müracaatlardan bir sonuç alınamadığı taktirde d aha nereye başvurulacağını sorup duruyordu. Endonezya’da gençlik ne istiyor?
Öğrenci istekleri arasında Japonya’nın Endonezya’da kurduğu ekonomik hakimiyetin kaldırılması da yer almıştı. Netekim bizden sonra Japon Başbakanı Kakuei Tanaka’nın burayı ziyaretinde patlak veren kanlı olayların asıl sebebi bu idi. (6)
Çok eşliliğe izin veren evlilik yasası nasıl bir havada çıktı?
Aynı öğrenciler bizzat General Suharto tarafından hazırlanan ve Din Bakanı tarafından da desteklenen tek kadınla evlenme yolundaki kanun tasarısına da şiddetle karşı durmuşlar, sonunda tasarıyı alaşağı etmişlerdi. Biraz garip gelecek ama, tasarıyı daha büyük hiddetle karşılayan teşekkül de Kadın Birlikleri olmuştu. …Efendim ne demekmiş bir kadının tek başına bir erkeğin başına tüneyip, tapusunu çevirmesi…….Nerede görülmüş bu bolluk? Bir erkek dört de alırdı beş te, hatta sayın Cumhurbaşkanı Yardımcısı gibi tam dokuz kadın da!......İşte bu gerekçe ile tasarının müzakere edildiği gün öğrenci gurupları ile bir arada Meclisi basmışlar esasen tek kadınla evlenmenin İslâmiyete aykırı düştüğü tezini savunan fanatik guruplara ayrı bir güç vermişlerdi……. Neticede tasarı bir süre Mecliste uyutulmuş, büyük çoğunluğu elinde tuttuğu için istese bunu derhal kanunlaştırabilecek olan Suharto tarafından geri alınmıştı! (7)
Cakarta dünyanın en pahalı altıncı şehri. (8)
1974 yılında 1 dolar 415 rupi idi. (9)
elçiliği İmam Bonjol bulvarında . Yeni bina arsası büyük ama gecekondular var orada.
Bonjoldaki ikâmetgahta Kala ve Mekara denen Brahmanlıktan kalan tek ve çift başlı canavar başları var. (9)
(1) Sabri Süphandağlı, 4 Ülke 4 Sistem, Mao Çini, Endonezya, Japonya, Hongkong
138 sayfa. 10X18 cm. Seyahat İzlenimleri, 1974, İzmir, Ticaret Matbaacılık T.A.Ş
(2) Syf. 35;Y.a.ge.
(3) Syf. 36; Y.a.g.e
(4) Syf. 38;Y.a.g.e
(5) Syf. 39, 40 Y.a.g.e
(6) Syf.41,.42 Y.a.g.e.
(7) Syf. 43
(8) Syf. 44
(9) Syf. 48