Yogyakarta Sultanı Türk halifesine nasıl bakıyor? (1) Endonezya’nın 34 eyaletinden sadece bir tanesi özerk ve ayrıcalıklı monarşik devlettir. Başında özel yasayla atanmış “Vali, İslâm halifesi ve kral” sıfatlı üçül işlevli bir idareci vardır. Sarayı aynı zamanda kent valilik binasını da içeren bir büyük külliyedir.
Sarayı’nda 12 Şubat 2015’te 6. Endonezya İslâm Ümmeti Kurultayı (2) icra edildi. Çeşitli İslâmi şahsiyetlerin katıldığı etkinliğin açılışını Başkan Yardımcısı Yusuf Kalla’nın yaptığı kurultay Cumhurbaşkanı Jokowi'nin yaptığı konuşmayla sona erdi.
Ancak kurultayda enteresan bir bilgi veren X.HB Yogyakarta Sarayı ile Türkiye'deki Osmanlı Halifeliği (Kekhalifahan Utsmani) arasındaki ilişkiye değinmesiydi. Bilindiği gibi, Osmanlı Halifeliği, 1924'te dünyadaki tüm müslümanları yöneten son saltanattı. Yogyakarta Özerk Ayrıcalıklı Yerel Hükümeti Vali-Kral ve Halifesi X.HB bugünkü Yogyakarta Sarayı’nın (3, DIY) Orta Cava Demak Krallığı’nın bir devamı olduğunu söylediği konuşma metni şöyledir; “Yogyakarta’da düzenlenen 6.İslâm Ümmeti Kurultayı bugün Yogyakarta Sarayı’nda Bangsal Pagelaran’da (üstü kapalı dört yönden açık pencere ve camı bulunmayan çardak-sundurma) Allah’ın izniyle gerçekleştirilecektir. Kurultay bir nevi dinsel ziyaret anlamını içermektedir. Çünkü 64 sütun tarafından payandalanan Pagelaran Köşkü Hz. Muhammed’in yaşına işaret etmektedir. Ayrıca Cava Takvimi hesaplamasında da vardır.
Yogyakarta'da 7-8 Kasım 1945’te düzenlenen bir önceki kongrenin sürdürülmesi için tasarlanan bu kurultay müslümanların geçmişe yolculuklarında iç gözlem ve tarihsel bakış yakalamalarına bir anlam katacaktır. 1479'da Allah’ın halifesi Türk Sultanı, Orta Cava İlk İslâm Devleti Demak birinci kralı Raden Patah'ı (1475-1518) Türk İslâm hilafetinin Cava ülkesindeki Allah’ın halifesi olarak temsilcisi olduğunu Kâbe örtüsünden yapılmış siyahımsı mor kelimei tevhit ile üzerinde Hz.Muhammet Allah’ın peygamberidir yazılı yeşil renkli sancakları teslim etmek suretiyle onayladı. Sancakların örneği Yogyakarta Sarayı'nda bir yadigâr olarak saklanmaktadır. Bu da Türk halifeliğini temsil eden Yogyakarta Hadiningrat Sultanlığı'nın meşruiyetini gösterir. Atatürk, 1935’te Hicri takvim sistemini milâdi takvime çevirmiştir. Ondan uzun zaman önce 1633’te Sultan Agung zamanında Hicri Takvimi Saka Takvimile birleştirerek Cava Takvimini geliştirmişti. Bu döneme genellikle Cava Rönesansının başlangıcı denir.
Geriye bakacak olursak, modern İslâmî hareket tarihinde bahsedildiği gibi, 19-20. Yüzyıllarda İslâmi diriliş hareketi vardı. Öncüleri Cemaleddin El Afgani, Muhammed Abduh, Muhammed İkbal ve Ali Jinah idi. Müslümanların içtihad ve Allah yolunda cihat (cihad fi sabilillah) uygulamalarını ve İslâmi dayanışmayı güçlendirmelerini tavsiye ediyorlardı. Belki de o zamanlar Yogyakarta Sarayı mensubu olan KH Ahmad Dahlan'ın ayrılışının tam olarak VII.HB.nin teşviki ve desteği olduğunu pek bilen yoktur. Daha sonraları M.Abduh'un görüşlerini "Tafsir Al Manaar"ından öğrendi. 1912'de Yogyakarta'da Muhammediye derneğini kurdu. Bung Karno (Sukarno) “Endonezleşme ve Asya Birliği” makalesinde 20. Yüzyıl artık ten rengi farklılıklarına yönelik ırkçılık (problem of the colour-line) sorununa cevap veren bir yüzyıla dönüşmüştür.”
başka makalesinde Bung Karno, "Türkiye'nin dini devletten ayırmasının nedeni nedir?" başlıklı bir başka makalesinde Frances Woodsmall'ın "Müslüman kadınlar yeni bir dünyaya giriyor" yazısından alıntı yaparak, modern Türkiye'nin eski karşıtı (anti kolot) anti-sosyal doğduğunu, ama ibadet durumunda din karşıtı olmadığını yazar. İslâm kişisel bir inanç olarak ortadan kalkmaz, camilerde namaz kılınması durdurulmaz, dini kurallar kaldırılmaz.
Bung Karno'nun Ziya Gökalp'in yazısından alıntı yaptığı makalenin giriş teması (entri point) "Doğu'dan geliyoruz, Batı'ya doğru yürüyoruz." sloganıydı. 1903’te kurulan Jamiatul Khair tarafından Cakarta'da Hilafet Kongresi toplandığında, Türk Sultanı Muhammed Amin Bey'i elçi olarak gönderdi. Kongre bir fetva verdi: Müslümanların "Hubbul wathan minal iman" (vatan sevgisi inancın bir parçasıdır) İslâmi öğretisine atıfta bulunarak Felemenk makamlarına boyun eğmeleri (tunduk) yasaktır. Bağımsızlığın tohumları ve ruhu bu kongrede yandı. Lothrop Stoddard, "Beyaz Irkı Üstünlüğüne Karşı Yükselen Renk Dalgası" (1920) adlı kitabında, beyaz olmayan nüfusun hızlı büyümesi (medcezir = yükselen gelgit;tide=pasang naik,4) nedeniyle Batı sömürgeciliğinin üstünlüğünün çöküşünü kanıtladığını söyler. sonraki kitabı “İslam'ın Yeni Dünyası” (1921), İslam Dünyasının 20. Yüzyılın başlarında yükselişinin geçmişin başarısını geri kazanmak için tarihsel bir gereklilik olduğunu öngördü.
Bu kongre bağlamında bu açıklamanın önemi nedir?
Bu kongrenin, iletişim forumları ve din adamlarının dostluğu aracılığıyla yöneticiler ve halk arasında bir köprü olması umulmaktadır. İslâm münevverleri (cendekiawan) için bir forum olarak, en az iki dini rolü, başbuğ sorumluluğu (masuliyyatur riayah) ve rehberlik (ahdilatut tarikah) yansıtması gerekir.İki ana işlevle bu kurultay, insanların, halkın hizmetkârları (khadimul ummah) olarak işlevlerine göre mezhepler arasında ayrım yapma isteklerini yerine getirmelidir. Çeşitli düşünce okullarındaki bilginleri, alimleri ve Müslüman liderleri bir araya getiren bir forum olarak, Kongre Çalışma Organı, dini temelli siyasi oluşumlar kuran ve sağlayan dava biçiminde, hükümete ve müslümanlara bir davada tavsiye, hele şimdiki gibi bir belirsizlik varken iyiliği emretme kötülükten nehyetme (amar maruf nahi mungkar) destekleme cesaretine sahip olmalıdır.Böylece tüm politikalar, fetvalar ve tutumlar her zaman uhuwah İslâmi kardeşlik (ukhuwah) insani kardeşlik (basariyah, persaudaraan kemanusian) temelinde insanların refahına atıfta bulunur.
"Siyaset, İktisat, Sosyo-Kültürel Adalet ve Medeniyetin Rolünün Güçlendirilmesi" temasıyla, sadece ibadet veya kulluk (ubudiyah) konularını kapsamakla kalmayıp, aynı zamanda siyasetle bağlantılı sosyal (5; muamalah) ilişkiler ile ilgili dünyadaki faydaları da kapsamaktadır.. Umarımki bu kurultay Bung Karno'nun görüşüne dayanarak doğru yolda bir çözüm bulur. Yogyakarta Hükümeti ve Halkı bu umutlarla 6. Endonezya Müslüman Kongresi'nin düzenlenmesini memnuniyetle karşılamaktadır. Allah SWT bereket ve rahmetini bahşetsin ki bu kongre Endonezya halkına, milletine, ülkesine ve halkına faydalar versin. Zincirden dökülen tespih tohumları gibi müslümanların kafasını karıştırmayın. Son söz olarak diyorumki; "Kurultay hayırlı olsun, başarılı geçsin!"
(1) Bu makalenin tercüme edildiği Endonezce gazete örütağ adresidir: https://www.republika.co.id/berita/njmq2o/pidato-sri-sultan-tentang-hubungan-keraton-yogyakarta-dengan-islam
(2) Pelaksanaan Kongres Umat Islam Indonesia (KUII) ke-6 di Yogyakarta sudah usai pada Rabu (12/2).
(3) Daerah Istimewa Yogyakarta; Özerk Ayrıcalıklı Yogyakarta Eyalet Hükümeti
(4) sedang pasang (tentang air laut);https://kbbi.web.id/pasang-2
(5) hal-hal yang termasuk urusan kemasyarakatan; https://kbbi.web.id/muamalah