İslam dünyasında 'zekat' ve 'infak' Kuranı Kerim ve Hadisi şeriflerle sabit olmuş ilkelerdir. Her ne kadar zekat ve infak uygulamalarında mezhepler arası birlik doğal olarak sağlanamamış olsa da “kurum” ve “teşkilatlanma” yanısıra 'şeffaf' ve istismardan uzak uygulamaların da temin edilemediğini gözlemlemekteyiz. Hele hele ülkemizde bir gecede 50 milyon dolar toplayan ardından da dönemin Başbakanının ifadesiyle 500 milyon dolar ayni ve nakdi yardım toplandı gibi dudak uçuklatan rakamları dinledikten sonra Somali ve Sudan’da 50 çivi bile çakmayan din davası sömürücülerinin “istismar” dan öteye hırsızlıklarını gördükten sonra...Biz konulara arada sırada yazılarımızda değineceğiz. Aşağıda Dünyanın en büyük İslam ülkesindeki zekat ve infak konusundaki ibret verici uygulamaları hülaseten izah edeceğiz. Endonezya resmi kurum açıklamasına göre yıllık 22 milyar dolar zekat ve infak piyasası cirosu olan ve bu paranın da yaklaşık 5 milyar doları piyasaya girdiği tahmin edilen bir ülkedir. Hal böyle olunca yer ve gök “amil” dedikleri zekat toplayan kişilerle doludur.
ENDONEZYA’DA ZEKAT TOPLAYANLAR O KADAR YAYGINDIRKİ DÜNYANIN EN BÜYÜK PETROL ŞİRKETLERİNDEN “PERTAMINA” ADLI ULUSAL ENDONEZ PETROL ŞİRKETİ BÜNYESİNDE BİLE ZEKAT TOPLAMA BİRİMİ VARDIR.
İslamiyetin bu güzel ve insani ilkesi maalesef aydın ve devlet adamları elinde istismar ve üfürme yöntemlerine alet edilmektedir. Ülkemizde ise bu işte uzmanlaşmış olan malum cemaat bertaraf edildikten sonra yerini dolduran resmi ve gayri resmi kurumlar seleflerinin yöntemlerini aynen kullanmakta ve aynı tekeri tekrar döndürmektedir. Bir “ulusal kurum” yoktur. Müslümanların da böyle bir ülkeleri ve ülküleri yoktur maalesef. Sadece “kardeş” dedikleri “cemaatdaş” adı altında kul ve köleleri vardır. Ülke olmayınca ulusal bir ölçek de olmamaktadır. Bu konu bizim ne zaman “millet” olacağımız ile de yakından ilişkilidir. Şimdi aşağıdaki yazımızda Endonezya merkezli zekat ve infak dramı hususunda özet bir bakışla bilgilendirme yapacağız.
ENDONEZYA ZEKAT, SADAKA VE BENZERLERİNİ TOPLAYAN SÜRÜLER
(Yukarıdaki fotoğraf tarafımızdan çekildi. Açıklaması: Cava Adası, Batı Cava, Banten Eyaleti, Tangerang Kenti, Zekat Toplama Örgütü. Badan Amil Zakat Daerah Kota Tangerang, yazısı, imsakiyeden alınmıştır. 5.8.2012)
İslam ülkelerinde zekat toplayan o kadar çok kurum vardırki bazen zekat verenlerin sayısı ile toplayanları kıyaslamak geliyor içimize. Türkiye’de okurdan çok yazar olması gibi. Biz bu yazımızda Endonezya’daki zekat toplayan kurumlar hakkında genel bir değerlendirme yapacağız. Ramazanın başlaması-bitmesi konusunda ‘rüyet’ yani gözle görme üzerinde ittifak etmelerine rağmen uygulamada hangi gün başlayacağı hususunda ise farklı günlerde başlayarak ittifakı icraata dönüştüremeyenler, hesaplama taraftarı olsalar bile sorunun aslında dini zihniyetlerinden beslendiğini alenen gösterdiler. Zekat konusu ise para ile doğrudan ilişkili olduğundan böylesi hassas bir konuda, özellikle rüyet hususundaki tutumlarını izledikten sonra; anlaşabileceklerini ummak her halde saflık olur.
Nitekim aşağıdaki manzara da bu durumu kanıtlamaktadır:
Zekat toplayanları isim isim alt alta yazmaya kalksak herhalde bir kitap sayfası kadar olurdu. O nedenle biz zekat toplayanları önce iki ana guruba ayırararak öbek öbek sınıflandırmak isteriz:
Birinci guruba girenler zekatı dini ideolojilerine sömürü aracı yapanlar ki bunların en başında gulatı şiadan İsmailiye mezhebi gelir. İmanlarının bir esası olarak “adı belli bir kişiye” yani İngiliz vatandaşı Ağa Han sülalesinden gelen Ebu Lehebgiller türü bir yaratığa her yıl zekat adı altında ödeme yapmaktadırlar. Pakistan, Hindistan, Özbekistan gibi ülkelerde yaygın olan Endonezya’da çok az da olsa bulunan İsmailiye mezhebi mensupları; liderleri Ağa Han’ın torununun beden ağırlığı miktarınca altın olarak her yıl zekat toplamaktadırlar. Paralar mezkur şahsiyetin hesabına yatırılır. Böylece sulbunden zuhur edecek olan 12. İmam yani “mehdi” hazretlerine hizmet ederek dini görevlerini ifa eden milyonlarca; yıllık geliri 500 doların altında garip ve fakir fukara müslümanlar İngiliz vatandaşı olan bir aileye hizmette devam etmektedirler. Buna benzer başka bir uygulama var mıdır bilemem ama eski Hindistan geleneğinin İslam içine sokulmuş bir devamından başka bir şey değildir. İran’da “humus” adı verilen ve Ayetullahlara vatandaşın ödediği “beşte bir” anlamındaki ödemeyi de bu gurup içinde mütalaa edebiliriz. Bu uygulama Şah rejimi öncesi mevcut olup şu anda devam edip etmediği hususunda bir bilgimiz yoktur.
İkinci gurup ise tüm İslam ülkelerinde çok yaygın olan ve bir kısmısı da ülkemizde görülen bir sınıflamayı içermektedir: Bunların özü de şudur: Paranı bana ver, yüzde yirmisi zaten benim, kalanını da bana güven, zekat yapacağım, mantalitesinden başka bir şey değildir. Ülkemizde laikliğin etkisiyle belgesiz olarak yapılan ve alan-veren arasında görülen bir hesap olduğundan cirosunu tahmin etmek mümkün değildir. Ama Endonezya’da ise durum aşırı bir serbestlik göstermekten öteye, serbestlik mi kargaşa mı, kaos mu diyebileceğimiz bir çokluk içinde cirosu oldukça büyük olduğunu tahmin ettiğimiz bir pazar oluşturmaktadır. Arz-talep gereği gerek şeriat gerekse muhafazakar adı altında faaliyet gösteren bankalar “zekat” toplayan yan-kurumlarıyla tatlı paraları toplamaktadırlar. Hatta bu konuda bankaların; 800 bin- 1.200.000 rupi; yaklaşık 90-120 dolar ortalama gelir aralığındaki standart Endonez vatandaşının İslam dinine olan bağlılığı nedeniyle yüzde 2.5 zekat ödemesi yapacağı verisinden hareketle; ülke zekat cirosu üzerinde araştırma yaptırdıkları da bilinmektedir. Baznas adlı kurumun resmi sitesinden aldığımız bilgiye göre; IPB BAZNAS (Badan Amil Zakat Nasional=Ulusal Zekat Teşkilatı) işbirliği ile yapılan son bir araştırmada; Endonezya yıllık zekat potansiyeli 217.000.000.000.000 trilyon rupi olarak tahmin edilmektedir. (Potensi zakat di Indonesia menurut hasil penelitian terbaru yang dilakukan Baznas bekerjasama dengan IPB adalah sebesar Rp 217 triliun per tahun). Buna göre bir dolar 9.500 rupi üzerinden hesaplama ile yılda yaklaşık 22 milyar dolarlık bir potansiyel piyasadır. (2012 yılı itibariyle) İcrai para olmamasına rağmen yekunun büyüklüğü ve oradan akara dönüşecek paranın azameti de kurnazların dikkatinden kaçmamaktadır. Ciro bankacıların ve ikizleri din şeytanlarının iştahlarını kabartmaktadır. Tahmini arzı böylesine büyük bir rakam olan ülkede adım başı caddelerde sık sık zekat kurumlarının panolarına raslamak pek şaşırtıcı olmamalıydı. Ama nesillere miras bırakılan zihniyet ise zekat ile fakirliği ve sefilliği satın alma, topyekün refaha ulaşmamaya adeta yemin etmiş bir cemiyette yaşamayı doğal olarak benimseme idi. Bu ise şaşırtmaktan öteye düşündürücü ve İslam adına üzücü idi.
Evet aylık geliri böylesi düşük insanların ceplerine din üzerinden çöküp el koyan toplu dilencilik uzmanlarının İslam’ın neresinde durdukları bir yana ödeme yapanların ne zaman uyanacaklarını beklemeden durumu yazmayı yaşadığımız olaylardan sonra bir görev bildik. Tangerang -Bintaro Bank Muamelatta işlem yaparken genç bir hanım kız Baznas adlı bir resmi kurumun zekat buroşürünü verdiğinde hanımın yüzündeki ifade; kin ve kızgınlık, ağzından çıkan söz ise ‘korupsi’ yani yolsuzluk idi. Yine yetmiş yaşındaki yaşlı bir kadına ‘Endonezya’da her mevsim mısır var, sofralar çok zengin ama sokaklar öyle değil’ deyince o da aynı ifade ile ‘korupsi’ dedi. Zekat ve yolsuzluk, ibadet ve rüşvetin birlikte çok doğal ikiz kardeş gibi yaşadığı bir ülke olamazdı Endonezya. Yakışmıyordu ama gördüğümüz manzara buydu.
İkinci üniteyi şöylece alt başlıklara bölümleyebiliriz:
1. Bankalar aracılığı ile zekat toplayanlar. Gerek şeriat bankaları denen dram, gerekse muhafazakar bankalar içindeki şeriat işlemi yapanlar vasıtasıyla toplanan vergisiz paralar: Baitulmaal Muamalat (BMM), Baitul Mal Ummat Islam Bank Negara Indonesia (Bamuis BNI) gibi.
2. Özel şirket gibi büro açıp zekat toplayanlar: Endonezya’da bu uygulama vardır.
3. Cemaatler, tarikatlar guruplar aracılığı ile zekat toplayanlar: Türkiye’de de son zamanlarda oldukça gelişen ve altın dönemini yaşadığını düşündüğümüz ve İslam dünyasında hiçbir şekilde bir araya gelip de ortak bir hayırlı işe imza atamayanların para toplama sürüleri. Endonezya’da Lembaga Zakat Infaq dan Shadaqah Muhammadiyah (Lazismu), Lembaga Amil Zakat Infaq dan Shadaqoh Nahdlatul Ulama (Lazisnu) gibi. Bu iki kurum Endonezya’nın en güçlü iki İslami örgütü olup Muhammadiyah ve Nahdatul Ulema adına çalışmaktadırlar.
4. Devlet adına resmen zekat toplayan kurum: Endonezya’da Badan Amil Zakat Nasional (Baznas) bu işle görevlidir. Ülke çapında örgütlenmiştir.
5. Camiler aracılığı ile zekat toplayanlar:
Mahalle, kent camileri aracılığıyla para toplayanlar.
6. Bazı İslamcı ideolojik örgütler aracılığı ile para toplayanlar:
Endonezya’da Hızbu Tahrir, Front Pembela İslam (FPI) dedikleri İslam Savunma Cephesi adlı bir radikal İslam örgütü gibi
7. Sivil toplum kuruluşları: Dompet dhuafa, Rumah zakat gibi organizasyonlar:
Çalıştıkları bankalara bakarak hangi guruplar ve zihniyet için insanların din duygularını kemirdiklerini tahmin etmeye çalışıyoruz. Laz Yayasan Baitul Maal Bank Rakyat Indonesia gibi.
9. Kamu ekonomik kurumlarının (KİT) zekat toplayan teşkilatları:
Endonezya’nın milli petrol şirketi bünyesinde “Baituzzakah Pertamina” gibi.
10. Hemşeri dernekleri bünyesinde zekat, sadaka ve benzeri bağışları toplayanlar:
Bu şekilde para toplayanlar mezkur dernekler bünyesine Kantor Lembaga Amil Zakat (Laz) adı altında büro açarak çalışmaktadırlar. Gedung Pertemuan Silunkang, Persatuan Keluarga Silungkang (PKS) Cileduk, Jakarta, adlı Batı Sumatra Silungkang Köyü Dayanışma Derneğibinası bünyesinde açılan ve yukarıda adı geçen zekat bürosu gibi.
11.Vakıf adı altında zekat toplayanlar: Badan Wakaf Al Quran adlı örgüt gibi.
12. Doğrudan zekat toplamak için kurulmuş teşkilatlar: Badan Amil Zakat (Baz)
13. Sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumları bünyesinde bir kurum olarak kurulmuş (şube vesaire gibi) zekat toplamakla görevli teşkilatlar: Lembaga Amil Zakat (Laz)
14. İlkokul, lise gibi eğitim kurumlarını yönetimleri resmen rakamı da bildirerek fitre toplarlar. Bazı özel okullar öğrenci başına 20-25 bin rupi gibi 3-4 dolarlık bir rakam belirleyip resmen kurban parası bile isterler. (Endonezya)
15. Okullarda fitre için resmi yazı gönderip toplama yöntemi de uygulanmaktadır. Üstelik fiyatı da belirterek. Örneğin; Jakarta Selatan Bintaro Yayasan Kartika SMA adlı özel lise 2012 yılı için 25 bin rupi (yaklaşık 2.5 dolar) isteyen yazıyı okuduğumuzda Türkiye ve Endonezya’daki benzerliğe dikkatimiz yöneldi. Türkiye’de 27 yıllık öğretmenlik deneyimi sırasında THK adına her yıl vatandaştan okullarda fitre toplanmasının yanlışlığını bizzat yaşadık. Şeriat adına hareket edenlerin de Endonezya’da aynı yanlışı tıpatıp benzeyen bir yöntemle sürdürmekte olduklarını şaşırarak gözlemlediğimizi buraya kaydetmek isteriz. Demekki züppelik ve dilencilik insanın ruhunda olunca ister şeriatçı ol, ister laikçi müslüman hiç farketmemektedir. Elmanın iki yarısı gibi bir şeydir bu.
16. Devlet idari birimleri bünyesinde zekat ve infak kabul eden birimler. Mezkur birimlerin kayıt kuyudatı devlet memurları tarafından tutulmakta ve “Ulusal İstatistik Kurumu” kayıtlarına işlenmektedir.
Sizin anlayacağınız Endonezya’da her sokak ta br zekat ve infak toplayan kurum var. Halkın cebinde para yok. Ama borcum var dediğinizde size yüzde otuz faizle ve rehine karşılığında onlarca insan başınıza üşüşebilir.
DİLENCİLER BOY BOY, AMİLLER SOY SOY, TEFECİLER SÜRÜ SÜRÜ
Yarabbi sana şükürler olsun Türkiye’mde laiklik var. Altını oymak isteseler de var....
İyi kötü nefes alıyoruz yahu. O da giderse hiç nefes bile alamayacağız. Şunu ilk önce önyargısız, insaflı cami imamlarına öğretmek için neler yapmazdımki. Biraz samimi olduklarıma söylüyorum. Başkent Cakarta’ya 45 km. hoş bir köyde ev yaptırdım. Üç yıldızlı otelde misafir kalacaksın. Sıcak suda banyo edeceksin. Sinek ısırmasın diye cibinlikli karyolada yatacaksın. Üzerindeki değerli eşyaları bedenine monte edeceksin evimde bile sana garanti veremiyorum. Mübarek hırsızlar zebil gibi. Otel parası hediye. Kalan masraflar sizden. Bir yıllık izninizi bu ülkede geçirin. Sonra da izlenimlerinizi yazın. Hepsi bu kadar. Tabii vicdan ve insaf varsa.....Tabii İslam’ın şartı beş altıncısı insaf diyen atalar sözüne inanıyorsak...
DİLENCİLERİMİZ İŞ ADAMLARIMIZDIR
Sokaklarda neden yüzbinlerce dilencinin dolaşmakta olduğunu ve İslam ülkelerinde sürüler halinde gezen dilencilerin sayısının neden azaltılamadığını ve dilenciliğin kökünün neden kurutulamadığını bu zihniyette aramak gerekmektedir. Dilencilerimiz boy boy, soy soy, öbek öbek teşkilatlanmıştır. Kimilerinin televizyon kanalları bile vardır. Gişelerde insanları sıraya sokarak ellerini sıvazlamaktadırlar. Kimileri de otobüslerde gitarla şarkı söyleyip günü kurtarmaya çalışmaktadır. Onlar kazanmakta, ülkeleri ise kaybetmektedir.
Anladığımız kadarıyla, dernek, topluluk olan her yerde zekat ile ilgili bir çalışma mevcuttur. Başıbozukluk, düzensizlik, boşluk, gaile ortama hakimdir. Durum Cenabı Hak’kın her an kainata müdahele etmesi kadar uyanık olması gereken İslam insanının eğitim seviyesinin yükselmesi ve bağış kavramının özünü kavraması ile düzelebilecektir.
Fakirliği yaşatma kurumu gibi algılayıp da uygulanan zekat, müslüman toplumların şiddetle ihtiyacını hissettikleri; “hep birlikte refaha ulaşma” emeline odaklanmaları gerektiğini göstermektedir. Durum aslında birbirini tetikleyen üçlü sanal mutluluk zinciri (zekat verenler, zekat toplayanlar, faydalananlar) piramidi içinde rahmet yağmurlarını beklemektedir. Aile, akraba çerçevesini aşamayan dünya görüşü millet bazında ölçeğe dönüşmedikçe yoksulluk, zekat kurumunda olduğu gibi, tüm dini hususlarda hem zihnen düşüklük hem de ekonomik sefillik olarak sürüp gidecektir.
Endonezya ibret vermekte, ibret almayı beklemektedir.
Biz genel manzaraya bakarak laik bir ülke örgütlenmesinin sorunu vatandaşın evine, cebine ve yaşadığı ortama taşımadan kendiliğinden çözdüğünü gösterdiğini rahatlıkla görmekteyiz. Böyle olmasına rağmen yine de bir ara Başbakanlığın sadece ‘bursları düzenleyelim bir öğrenci beş altı yerden burs alırken hiç alamayanlar da var onlara aktarmaya aracılık edelim’ anlamında bir düzenlemeye kalkmasına ilk ve şiddetli tepkiyi; hürriyetimizi engelliyorsunuz diye verenler de dini bütün İslam geçinen, cemaatler, tarikatler ve türdeşleri olmuştu. Demekki amaçları İslam değil, disiplin ve ülke adına düzenleme yapmanın önüne dikilmek; kendilerine esir, kontrol ettikleri cirolara köle olacak yandaş yetiştirmek olduğunu görmekteyiz. Sadaka kültürünü canlı tutmak için ellerinden gelen tüm gayreti gösterenler, İslam yükseldiği için değil, sadece kendi işleri iyi gittiği için gülümsemekte arabalarının arkalarına da “smile muslim” yazma utanmazlığını gösterebilmekteler. Türkiye’de ve Endonezya’da manzara özünde aynıdır. Dilencilerimiz iyi teşkilatlanmıştır. Kapıdan kovsanız, pencereden, oradan da kovsanız, bacadan evinize girecek ve üç beş kuruş helal rızkınıza el uzatacak kadar da fütursuzdurlar.
Güzel giyimli, hitabet yetenekleri yüksek, yakışıklı ve yalancıdırlar. Milletçe refaha ulaşmak için çalışmak diye bir emelleri yoktur. Sizin karşınızda gözü yaşlı din dilencisi paranızı aldıktan sonra öbür sokakta kravatlı son derece modern giysili Amerikalı iş adamıdırlar. Bu bir benzetme değil yaşanmakta olan bir olgudur.
İslam ülkelerinde Allah’ın emri zekat, ayaklar altındadır. İslam dini ile birlikte yükselmemiz gereken yerde İslam dinini ayaklar altına alarak hem kendimize hem ülkemize hem de biricik Allah’ımıza karşı edepsizlik etmekteyiz.
Not: Yukarıda yazdığımız makalede geçen konulara belge arıyorsanız metinde geçen Endonezce sözcüklere “zakat, infak, baitul maal” gibi ifadeleri ekleyip, yutup, belge veya resim çağırınız. Endonezce bilmeseniz de şekiller ve konuşmalar size bir şeyler anlatacaktır.
(Ali Osman Muş) (Makale yazım süreci; 03.08.2012, Endonezya, Batı Cava, Tangerang Selatan, Pondok Aren, Kalimongso, 5.5.2016 Samsun, İlkadım)