Bir Endonezya efsanesidir. “Iwan Fals” Endonez gözüyle bakarsak günlük yaşamda adı Tanto (yakışıklı demek) olan ve “sessiz öfke” ve “yarı Endonez tanrısı” sıfatları yakıştırılmayı hak eden bir devden söz edeceğiz. Animist tanrıların bol olduğu en büyük İslâm ülkesinde İslâm solumuş ama yerel İslâm’ı aşmış evrensel bir sestir, kanımızca.
Müzisyen olmak için bir ses, bir de yürek lâzım. Kanımızca musiki bir Tanrı vergisi olmak zorundadır. Çünkü sesi Tanrı veriyor. 3 Eylül 1961 Cakarta doğumlu Iwan Fals’da ikisi de var. Harika bir sesi var, bir de üstüne cesur bir yürek koymuş. Bu kadarı yetmiyor. Bir de huzurlu aile en önemlisi. Iwan Fals’da üçü de bir araya gelince 1980 lerde Endonezya’da bir efsane doğdu ve yaşamaya devam ediyor. Hayat serüveni Endonez insanını tanımak için ciddi verilerle dolu olup böylesine sosyal içerikli şarkıları bu mu söylüyor denecek derecede mütevazi ama kışkırtıcı ve fırtına öncesi sessiz denizi andırıyor.
Fals ile 15 yaşında aşırı dozda uyuşturucudan (over dosis narkoba) ölen oğlu Galang Rambu Anarki ardından da anısına beste yaptı. Dini ve din dışı musiki ile yatıp kalkan bir millet olan Endonezlerin Barış Manço’su diyebileceğimiz bir efsanedir; Fals. Neden? Gerçekle yüzleşecek bir yürek taşıdığı için. Sokak köşelerinde, dükkan önlerinde bir kilo pirinç bekleyen yoksul çocukları, Endonezya’nın onulmaz hastalığı rüşveti, ülkede yaygın olan fuhşu; kısacası sosyal sorunları gündeme getirdiği için. Sokak şarkıcısı (pengamen) olarak başladığı kariyerine “sonradan görme” olmadan devam ettiği için.Tam bir halk adamı ve siyaseten de “Müzik Partisi” (partai musisi) denebilecek bir ekoldür. Açıkça söylemek gerekirse Endonezya’da din adamlarının, politikacıların, münevverlerin yapmadığını o yapıyor; adeta bir filozof edasıyla mızrapa basıyor. Ama basitçe ve doğrudan ifadelerle Endonezlerin beyni ve kalbini bir araya getiriyor. Bunu da Endonezlerin çok sevdiği musiki vasıtasıyla yapıyor.
Çok ihtiyaçları olan düşünme alanındaki boşluğu güfte ve bestelerini bir araya getirerek gideriyor. Melodika gitar ikilisiyle zaman zaman adeta kilise ezgileri söyler gibi musiki tınılarını aşan eda içinde barınma, giyinme, beslenme gibi temel üç zaruri ihtiyacı çözemeyen ülkeye sesleniyor. Bir “ulu kişi” edasıyla; herşeyiyle ama hiçbir şekilde ben buyum demeden onu işaret ediyor. Daha şimdiden üniversitelerde beste ve güfteleri incelenmeye başlandı. Mezuniyet tezlerinden doktora tezlerine kadar varan bir yelpazede araştırmalar yapılıyor.
İsmi hakkında bir açıklama yapalım: 1979 da çıkan “Canda Dalam Nada” adlı albümde adı Iwan Fales idi. Ardından Iwan Falls ve sonunda Iwan Fals olarak değişti. Din yoluna döndüğünde “Mohammad Ridvan Al Hasabi” adıyla 2011 de Yatılı İmam Hatip Mektebi (Ponpes) kurucusu oldu. Amaç vakıf arazisi (tanah vakaf atau lahan) kullanmak içindi. Yayasan Orang Indonesia (OI) adlı kümenin şemsiyesi altında Endonez İnsanı Komitesi (Komunitas OI) vardı. Endonezya’nın en büyük komünitesi idi. Aslında bu sözcük Iwan Fals tarafından hayranlarına mesaj vermek ve onlarla tanışmak kullanılmıştı.
1998 de “Büyük Fareler Partisi” (Partai Tikus Got) adlı partiyi kurdu. Ancak Partiyi tescil ettirmedi. Gecekondu bölgelerinde yaşayan (tempat kumuh) ve öldürülmelerine rağmen hala üremeye devam eden dev farelerden esinlenerek toplumdaki kokuşmuşluğu dile getirmek istedi.
Resmi sitesinden ve sanal ortamdan aldığımız bilgiler ile izlenimlerimizi aktaracağız: 3 Eylül 1961 Cakarta doğumlu Iwan Falls annesinin izahına göre çocukluğunda her ezan duyduğunda ağlarmış. Gerçek adı Virgiawan Listanto olan dünyaca ünlü şarkıcı ülkemizde pek bilinmiyor. Bunu da hiç hak etmiyor. Kanaatimizce dinsel ögeleri doğaçlama ve irticali olarak hiçbir önyargısı olmadan evrensel haliyle kullandığı için dini temalı şarkıcılardan daha da başarılı oldu. Endonezya’nın musikideki ruhu (jiwa Indonesia) kısa takma adı Tanto olan Iwan Fals’tur. 9 keçisi 3 motosikleti olan bir babanın evlâdı olduğunu di kamar ini şarkısında söyler. Yetiştiği ortam İslâm havası içinde ve standart Endonez ailesine göre çok daha iyiydi. 14 kardeş arasında dokuzuncuydu. 2 üvey annesi yaşıyor. Annesi Lies Suudijah hanım yetimhane ve bakımevi sahibi olup Arap asıllı Abdat kabilesinden ve Orta Cava Solo kentindendi.
Bazı kayıtlarda Tasikmalaya diye de söyleniyor. Rainah adlı nenesi 100 yaşında iken Iwan daha küçüktü. Hobi olarak gitar ve mızıka ile şarkı söylemede pek mahirmiş. Solo ve Bogor’da (Nazer Saleh Abdat) akrabaları vardı. Babası Albay (Kolonel) Anumerta Sutopo (Sucipto) Orta Cavalı ve üç hanımlıydı. Babasının işi için mahalle muhtarı yardımcısı (lurah wakil) diye şarkılarında söyler. Ancak bazı kayıtlarda asker kökenli olduğu yazılıdır. Endonezya’da böylesi duruma raslamak mümkündür. Hem devlet memuru olup hem de sokak amiri, (ketua erte) muhtar yardımcısı gibi iki işi bir arada yürütenler vardır. Beste ve güftelerinde sevgi, aşk, doğa sevgisi, insani konular kadar sosyal sorunlara ve milli kahramanlara yönelik milli haleti ruhiyeyi yansıtması “düşünce alanındaki boşluğu” giderecek bir etki yapıyor. Bir düşünce adamı gibi büyüyor. Şarkı ile giderilen bir düşünme açlığı içinde popülaritesi hep canlı kalıyor. Iwan Fals Endonezlerin içinden çıkan ve onların aradığı bir olarak kalacak; yaşamında ve yaşamının ardından. Endonezlerin sinir bozucu nesil dediği (generasi frustasi)
neslinin en meşhurudur diyebiliriz. Tutarlı aile yaşamı ile de seviliyor. Özellikle ülkesinde çok yaygın olan din üzerinden şarkı yapanların çok eşli evliliği tercih etmeleri açısından da dürüst yaşamı ile sevilen şarkıcıdır. O tek evli yaşamı tercih ederek halka da iyi bir örnek olmuştur. Bu açıdan dini temalı şarkıları ve dandgdut kralı ünvanı ile ülkece bilinen 2014 seçimlerinde İslâmcı PPP (Petiga) partisi tarafından devlet başkanlığına bile aday olması yanısıra şimdilerde 7. hanımı almış bulunan “Roma Irama” gibi değil. Bizdeki din taciri soyguncular onu Endonezya’nın kanaat önderi diye yutturmuşlardı.
Fals’un başarısının ardında, şarkılar yaratmaya devam etmek için her zaman motivasyon veren hanımı Rosanna bulunmakta olup zaman zaman kendisine eşlik eder. Eşi 9 Ekim 1960 günü doğdu. Rosanna 7 kardeş arasında beşincisiydi. 1980 de Fals’le evlendi. Batı Cava Garut'ta çeyiz olarak bir takım namaz seti ve Kuran ile (seperangkat Alat Sholat dan Kitab Suci Al-Quran) evlenmişlerdi. 2 oğlu ve 1 kızı var. Bir oğlu uyuşturucudan vefat etti. Fals ve ailesi yanda. Hanımı daha sonra başını örtecek. Şarkılarında kendisine eşlik ediyor. Mbak Yos adıyla bilinen eşi Rosana (kısaca Ros diyorlar) Alman-Felemenk kökenli (keturunan Jerman Belanda) olup üç çocuk annesidir. Fals için bir tarafsızlaştırıcı (penetralisir) sukunet, dengeleme ve etkisiyle göze batar.
1974 de büyükbabası (kakek) ile birlikte Suudi Arabistan'a gitti. Cidde’de 8 ay bir okulda okudu Akrabalarının evinde 8 ay kaldı. Dedesi ile birlikte ilk kez hac yapmıştır. Cidde’de futbol oynamak ve gitar çalmakla zamanını geçirdi. Tek eğlencesi gitar çalmaktı.
Endonezya’ya geri döndüğünde bol bol zemzem suyu ve bir gitar vardı yanında. Uçakta bir uçuş görevlisinden (pramugari) ödünç almıştı. O zaman gitar çalmayı bilmiyordu. (nyetem gitar) Uçuş görevlisi ona Bob Dylan’nın Blowing in the Wind’ı öğretmişti. Çocukluk ve ergenlik döneminde karate, gitar, judo, geleneksel Endonez karatesi (silat) futbol, basketbol, voleybol gibi sporlarla uğraştı. 1989 yılında ulusal düzeyde dördüncülük kazandı. Iwan Fals, karate için STP'de (High School Publisistik) eğitim aldı. Ama o musikiyi tercih etti. Cakarta Sanat Enstitüsü’nde de (IKJ, Institut Kesenian Jakarta) eğitimaldı. Onun gözünde musiki bir “halk sporu” (olah rasa) idi. Musikide kazanma kaybetme (menang-kalah) fesefesini oradan kaldırarak adalar insanının ikicil karakterini yansıttı. Musiki kariyerine Bandung kentinde başladı.Ortaokul (SMP 5 Bandung) öğrencisi iken gitarına düşkünlüğü ile tanındı. Arkadaşları genellikle Rolling Stones şarkıları çalmakta iken Fals kendi şarkılarını çalmayı tercih etti. Kendi oldu. Yaşam düşüncesini akıcı ve basit bir tarzda, komik, mizah, şaka sözcüklerle aktarıp insanları mutlu etmeyi arzuladı. Kutlama, evlilik ya da sünnet gibi törenlerde kendini gösterdi. Eşlik eden Engkus bir motosiklet tamircisi idi. (tukang bengkel sepeda motor) Bunun sebebi de garajda daima bir çok ziyaretçinin bulunması idi.
Bandung’ta bulunan ülkede meşhur üniversite ITB öğrencileri onu lise öğrencisi iken davet ederek etkinliklere katılmasını sağladılar. Sonunda kasetleri piyasaya çıkmaya başladı. Kayıtlar arka arkaya geldi ve ülke çapında meşhur oldu. Daha sonra 1987 den sonra devlet televizyonuna (TVRI) çıktı. Suharto rejimi bazı şarkılarını yasakladı.
Endonezya'da 100 ili kapsayan turnesi iptal edildi. Sadece sosyal sivri eleştirileri değil aynı zamanda, romantik, esprili, yurtsever, insancıl felsefi ile halkın kalbinde taht kurdu. 100 kent turnesi ile ilgili olayın daha sonra Suharto rejiminin baskı siyasetiyle bağlantılandırarak; bir Kick Andy adlı TV programında bir soruşturma ve siyasi tahkikat olduğunu, (diintrogasi) söyledi.
Biz sadece gördüğümüzü ve müşahede ettiğimizi yazmaya devam edeceğiz. Bizim Allahımız din satıcılarını pek sevmez de ondan.
Okuyucularıma Iwan Fals yazıp yutuplarını izlemelerini lisanını bilmeseler de Endonezya gerçeklerini kiliplerdeki manzaralardan izlmelerini öneririm. Bir önerimdaha var:
Sizlere anlatılan “hacda Endonezleri gördüm…..” diye başlayan hikâyelerle ne kadar uyuştuğunu düşününüz lütfen.
