Ülkemizde ve Endonezya’da Avm’leri kıyasladığımızda Endonezlerden hanım-bey konusunda öğrenecek çok şeyimiz olduğunu kabul etmemiz gerekir.
Endonezya’da ister işhanı olsun, ister AVM olsun hepsinde mutlaka bir katını hem de üst katlardan bir tanesinin yarısının veya tamamının “mescit” amaçlı kullanıldığını gözlemledik. Hem de tam medeni ve insani şekilde. Hanımlara uyduruktan odaların ayrıldığı; var derseniz var, yok derseniz yok hükmündeki küçücük salonların ayrıldığı ülkemizdeki gibi değil.
Aynı kapıdan bey-bayan giriyorunuz. Aynı mekanda ayakkabılarınızı çıkarıp giyiyorsunuz aynı mekanlarda abdest aldıktan sonra namaz kılınan mekâna geldiğinizde ortasında 60 santimkadar yükseklikte bir setin ayırdığı mekânda hanımlar-beyler ayrı ayrı yerlerde namazlarını eda ediyorlar. Bizdeki gibi tam tecrit ve izolasyon yok. Arap İslâmı Endonezya’da her şeyiyle var. Hem de adamakıllı var. Ama iş “hanım” meselesine gelince deriden öteye gidememiş. Endonezlere bu açıdan şükran borçluyum. Onlara gıbta ediyorum.
Endonez işhanlarına gelince orada ise tıpkı bir cami gibi işliyor mecsitler.
Endonezler ibadet işini çözmüşler. Tüm Endonezya’da adınız gibi eminolunuzki musholla dedikleri bizdeki küçük mescidi andıran namaz kılma yerleri bir nevi namazgâh olarak her 200 metrede bir vardır. Böylesine ayrıntılı bir şekilde ibadet işini çözmüşlerdir.
Ancak abdest ve temizlik konusunda ciddi sıkıntılar vardır. Bir de kutsallık atfedilen bazı camilerde. Örneğin Jakarta Utara’da Pasar Ikan yakınlarındaki Masjid Luar Batang’da pet şişeler içinde yaklaşık 50 Amerikan senti karşılığı satılan şifalı su gibi. Maalesef hurafeler böylesine temiz ve saf din duygusunun aklı köreltmesine neden oluyor. Bu suyun nesi mübarek, sağı solu fosseptik çukuru kaynıyor diyen bir mübareğe raslamadık.
Ama biz iyimser olmaya devam edelim. Çünkü anaerkil bir cemiyet ve hanımları baştacı eden bir İslâm konusunda Endonez halkından öğreneceklerimiz var.
Endonezya işhanları ve AVM düzenleri namaz kılmak isteyen müslümanlar açısından son derece elverişli bir kullanıma açıktır.
Endonezya işhanları ve AVM’leri bizlere “insan” olan annemizi, gelinimizi, kızımızı, sevgilimizi öğretiyor. Bu ulusal karakter Endonezya’yı ayağa dikecek ve hak ettiği yeri alacaktır.