Hayvancılık sektöründe Ekonomik kayıpların bir çoğu bilinçsizce yapılan beslenmelerden kaynaklanmaktadır
Bu hatalı beslenme sonucunda beslenilen hayvanlarda vitamin ve iz mineral eksikliğinden dolayı çok büyük ekonomik kayıplar verilmektedir.
Bu nedenle hayvan sahiplerimizin bilinçlendirilmesi için bu vitaminler ile ilgili kapsamlı bir bilgiyi vermeyi uygun gördük.Bu vitaminlerden bilhassa ağırlıklı olarak B GRUBU VİTAMİNLER daha önem arz etmektedir.
Neredeyse yurt içi gezilerimizde tüm kümes ve ahırlarda sahada ki vakıaların büyük çoğunluğunu "B" grubu vitaminler ile "E" vitamini eksikliğini teşkil etmekte olup, ekonomik sıkıntıların yurt çapında ağırlaşması ile yetersiz beslenme sonucu çok sık bu sorunla karşılaştık.
Özellikle kanatlı gurubunda kısmi felçli ayaklar, sekiz çizen boyun ve daha nicesi ile karşılaştık..
Bilinçli bir hayvan yetiştiricisi ülkemiz ekonomisi adına büyük kazanım olacaktır. Bu nedenle EKŞEN Tarım ve Hayvancılık Grubu olarak üreticilerimize vitaminler ile ilgili açıklamalar yapmayı uygun gördük. Bu gurubun içinde hayati bir öneme sahip "B" gurubu vitaminlerdir.
B GRUBU VİTAMİNLER NEDİR?
Kimyasal yapıları farklı olmakla birlikte B vitaminleri grubunun genel olarak ortak özellikleri suda çözünmeleri, azot taşımaları, ısıya dayanıklı olmaları ve bazı enzimlerin kofaktörlerini (Protein kısma yardımcı olan ve kendisi proteinden oluşmayan moleküller) oluşturmalarıdır.
B vitaminleri grubuna ait en önemli ve kimyasal yapıları aydınlatılmış olan vitaminler;
- tiamin (B1),
- riboflavin (B2),
- niasin (B3),
- pantotenik asid (B5),
- piridoksin (B6), biotin (B7),
- folik asid (B9),
- kobalamin (B12) dir.
İlk başlarda tek bir vitaminden, daha sonraları ise farklı pek çok maddeden ibaret olduğu fark edilen B vitaminleri, birbirlerinin tamamlayıcısı konumundadır. Eksiklik belirtileri, çok defa bir tek vitamine ait olmayıp diğerlerinin eksikliği ile de ilgilidir ve çoğunlukla toplu halde verilirler. Toplu verilmeleri durumunda daha faydalı olan bu vitaminlerin her birine farklı farklı isimler ve kimilerine de sayılar verilmiştir.
B vitamini kompleksi adını verdiğimiz bu vitaminler topluluğunda şu B vitaminleri vardır:
Tiamin (B1 vitamini)
B1 vitamininin sinir sisteminde de özel bir görevi vardır. . Tiamin eksikliği genç ruminantlarda ve 9-12 günlük civcivlerde polineuritis (sinirsel düzensizlik) hastalığı görülür. Önceleri uyuşukluk ve baş felçleri şeklinde kendini gösteren hastalık daha ileri düzeylerde bacak ve boyun felçleri şeklinde ortaya çıkar. Tiamin eksikliğine bağlı olarak ayrıca iştahsızlık, hareketsizlik, kalp büyümesi ve genel zayıflık da görülür.
Tahıl ve tahıl yan ürünleri tiamin bakımından oldukça zengin kaynaklardır. Öte yandan küfler bu vitamini tahrip eder, eksikliğine sebep olurlar.
Riboflavin (B2 vitamini)
Ağız kenarında yaralar, deride kıl kaybı, aşırı göz yaşı ve tükürük salgısı, büyümede gerileme, iştahsızlık ve ishal riboflavin noksanlığının tipik belirtileridir. Kanatlı hayvanlarda riboflavin eksikliğine bağlı olarak ishal, büyümede gerileme, kıvrık parmak felci (curled-toe-paralysis), siyatik sinirlerin şişip genişlemesi sonucu diz üzerinde yürüme görülür.
Ayrıca damızlık sürülerde riboflavin eksikliği çıkış gücünde düşmeye yol acar. Ölen embriyolarda cücelik, ödem, dejenere "kurt gövdesi" görünümü ve tüylenmede bozukluk gözlenir. Embriyo ölümleri daha çok inkübasyonun ikinci haftasında ortaya çıkmaya başlar.
Riboflavin bakımından yeşil bitkiler, karaciğer, süt ve yumurta oldukca zengindir. Bu vitamin mantar, ve bakteriler tarafından sentezlenir.
Niasin (B3 vitamini)
Kanatlı hayvanlarda bu vitaminin eksikliğine bağlı olarak büyümede gerileme, yem tüketiminde azalma, tüy gelişiminde bozukluk, ayak ve deride dermatit görülür. Niasin eksikliğine bağlı olarak iki haftalık civcivlerde ağız boşluğu ve üst ösöfagus bölümlerinde "kara dil" adlı iltihaplanmalar görülür. Yine bu vitamin eksikliğinde hindi palazlarında perosise (ayak ve bacak iskeletindeki biçim bozuklukları) benzer bir araz görülür. Benzer belirti sık olmamakla birlikte civcivlerde de rastlanır. Niasin eksikliği ile şekillenen hastalıklar, “4 D Hastalığı” olarak da tanımlanır. Bunlar;
dierrhea (ishal),
dematitis (deri yangısı),
delirium (sayıklama) ve
death (ölüm).
Niasin, tahıl ve tahıl yan ürünlerinde bulunmakla birlikte, yararlanılabilir formda değildir. Genellikle tahıl kaynaklarında bulunan niasin bağlı formdadır. Bu nedenle hayvanların niasin gereksinmeleri karşılanırken bu dikkate alınmalıdır.
Pantotenik Asit (B5 vitamini)
Noksanlığında buzağılarda yemi reddetme, ishal, şiddetli nöbetler ve 3-4 haftada ölüm görülebilir. Eksikliğine bağlı olarak civcivlerde iştahsızlık, büyümede gerileme, sinirsel hareket bozukluğu (kontrolsüz koşuşma ve ötüşme, yan yatıp kanatları germe, ayakları silkeleme, başın ileri geri oynatılması ve boyun döndürülmesi) ve yumurta verimi ile çıkış gücünde düşme görülür. Piridoksin çoğu yem kaynaklarında protein kompleksi halinde bulunur.
Bu, vitamin bakımından yeşil yapraklı bitkiler zengin kaynaklardır.
Piridoksin (B6 vitamini)
Ergin ruminantlarda ruminal faaliyet sonucu sentezlenir ve gereksinmeyi karşılar. Ancak genç ruminantlara yemleriyle birlikte sağlanması gerekir. Noksanlığında buzağılarda yemi reddetme, ishal, şiddetli nöbetler ve 3-4 haftada ölüm görülebilir. Eksikliğine bağlı olarak civcivlerde iştahsızlık, büyümede gerileme, sinirsel hareket bozukluğu (kontrolsüz koşuşma ve ötüşme, yan yatıp kanatları germe, ayakları silkeleme, başın ileri geri oynatılması ve boyun döndürülmesi) ve yumurta verimi ile çıkış gücünde düşme görülür. Piridoksin çoğu yem kaynaklarında protein kompleksi halinde bulunur. Bu vitamin bakımından yeşil yapraklı bitkiler zengindir.
Biyotin (B7)
Biyotin eksikliğine bağlı olarak kanatlılarda deri, ağız ve göz kenarları ile ayaklarda dermatit (deride görülen ağrılı kızarıklık, şişme) görülür. Parmak altlarında ise kanamalı derin çatlaklar oluşur. Ayak üstü ve bacaklar ise kuru bir görünüme sahiptir. Göz kapakları şişer birbirine yapışır. Bu vitamin eksikliğine bağlı olarak ayrıca perosis (ayak ve bacak iskeletindeki biçim bozuklukları) veya tendon (kas lifi) kayması adı verilen bacak kemiği bozukluğu görülür. Damızlık tavuklarda biyotin eksikliği yumurta verimini pek etkilemediği halde çıkış gücünde düşmeye yol açar. Çiğ yumurtada bulunan “avidin” (Çiğ yumurta akında bulunan, biyotine bağlanarak biyotinin bağırsaklardan emilimini engelleyen, pişirilmeyle bu özelliğini kaybeden ve fazla miktarlarda tüketildiğinde biyotin eksikliğine neden olabilen bir glikoprotein) adlı protein, biyotini bağladığından insanların aşırı miktarda çiğ yumurta tüketmeleri önerilmez.
Kolin
Vücut beslenmesinde gerekli olan renksiz bazik bir maddedir.
Bu vitamin parasempatik sinirlerin uyarılmasında görev alır. Örneğin oviduct kontraksiyonu (yumurta kanalı kasılması) ve kursağın boşaltılmasında fonksiyonu vardır. Etlik civcivlerde eksikliğine bağlı olarak perosis (ayak ve bacak iskeletindeki biçim bozuklukları) ve büyümede gerileme görülür.
Kolince zengin kaynaklar arasında karaciğer, balık unu, mantar, fermantasyon yan ürünleri ve soya fasülyesi küspesi sayılabilir.
Folik Asit (B9)
Kanatlı hayvanlarda eksikliğine bağlı olarak büyümede gerileme, zayıf tüylenme ve renk bozukluğu, anemi (kansızlık), kırmızı kan küreciklerinde (RBC (Red Blood Cell) ya da eritrosit) anormal şekillenmeler görülür. Damızlık hayvanlardaki eksikliğinde ise embriyonel gelişmede bozukluklar ve ölümler görülür.
Bira mayası, mayalar folik asitce zengin kaynaktır
Siyanokobalamin (B12 vitamini)
Eksikliğine bağlı olarak büyümede gerileme, karaciğer, kalp ve böbreklerde yaralanmalar, taşlıkta erezyon görülür. Damızlık hayvanlarda ise embriyoda kanamalar ve ödem görülür. Ayrıca civcivlerde ölümler görülebilir. Ruminantlarda, eksikliğine bağlı olarak gelişme geriliği, kansızlık, bitkinlik, zayıflık ve iştahsızlık görülür.
Sadece bakteriler tarafından sentezlenebilen bu vitamin bakımından et, süt, yumurta, balık unu, böbrek ve karaciğer gibi hayvansal ürünler zengin kaynaklardır.
Tüm üreticilerimize hayırlı bol kazançlar dileriz.
Mustafa Kemal Bektaş
0536 935 56 42
KAYNAKLAR :
1. Animal Sustentation Center - VİTAMİNLER VE ÖNEMİ
2. T.C. Sağlık Bakanlığı - VİTAMİNLER MİNERALLER VE SAĞLIĞIMIZ (2008)
3. Ank. Ünv. Prof. Dr. Arif ALTINTAŞ - VİTAMİNLER
4. Dr. B. Faruk Erden, Dr. Pelin Tanyeri - Ülkemizde Vitamin ve Mineral Eklentilerin Akılcı Kullanımı
5. Ank. Ünv. Prof. Dr . Gazanfer BİNGÖL - - VİTAMİNLER ve ENZİMLER
6. Mustafa Yeşil, Serpil Sarıözkan - Dişi Üreme Sistemi Açısından Önemli Bazı Vitamin ve Mineraller
7. Prof.Dr. Hasan Rüştü Kutlu, Prof.Dr. Murat Görgülü - ZM-208 GENEL HAYVAN BESLEME Ders Notu
8. Medikal Akademi - A, B, C, D, E ve K Vitaminleri hakkında temel bilgiler ve sağlığa faydaları
9. Melike Sudenur Bektaş - Kazlarda Probiyotik ve Vitamin kullanılarak Verim Artışı Sağlanması Tübitak Proje Çalışması