Aspergillozis genellikle genç kanatlılarda, Aspergillus türü mantarların neden olduğu genellikle immün yetmezlikli hastalarda görülen ve yüksek morbitide (hastalık) mortalite (ölüm) ile seyreden acut (hızlı ilerleyen) bir mantar enfeksiyon hastalığıdır. En sık akciğer organı etkilenmekle birlikte mantar vücudun diğer organlarına da yayılarak hastalık yapar. Halk dilinde kursak mantarı olarak da adlandırılır. Solunum yolunu aşırı derecede etkileyen tedavi edilmezse ölümcül olan hastalıklardandır.
Erişkin kanatlılarda ise özellikle hindilerde yüksek ateşle seyreden kronik bir mantar hastalığıdır. Doğal enfeksiyonları takiben ya da deneysel olarak, tavuk, kaz, hindi, bıldırcın, yabani kanatlılar ve su kuşlarında enfeksiyonların şekillenebildiği bildirilmektedir.
Mantar etkenleri kanatlılarda trakea (soluk borusu, syrinks (Omuriliğin içindeki beyin omurilik sıvısı ile dolu olan kanalın genişlemesidir.), akciğer, hava kesesi ve gözde granülomlar (şişlik) ya da plaklar oluşturmaktadır. Yalnızca bir araştırmada aspergillozis vakasının 2’sinde tüm viseral (iç organların ciltte yansıma bölgelerinin göz ile ve dokunma ile muayene edilerek hastalığa tanı koyma ve hastalığı tedavi etme) organlarda granülomlara (şişliklere) rastlandığı bildirilmiştir.
Aspergillozis hastalığını her türden Aspergillus spp. (Species pulural/türleri) tarafından oluşturabilirse de başlıca patojen etkenin Aspergillus
fumigatus olduğu, daha az oranda da Aspergillus flavus’un sorumlu olduğu bildirilmektedir. Tavuklarda en sık karşımıza çıkan etken ise Aspergillus fumigatus’dur. Bunun dışında Aspergillus flavus ve Aspergillus niger'de önemli etkenler olarak sayılabilir. Fırsatçı mantarlar olan Aspergillus cinsleri doğal olarak tavukların akciğer ve hava keselerinde bulunabilir. Bağışıklık sisteminin baskılanması ile belirtiler ortaya çıkar. Bağışıklığın gelişmesi için probiyotiklerin önemi burada bir kez daha ortaya çıkmaktadır.
Aspergillus mantarı akciğeri müteakip diğer doku ve organlara hızla yayılabilme özelliğine sahiptir.
BULAŞMA :
Tavuklar, kanatlılar bulaşık ortamlara maruz kalma yoluyla Aspergillus sporları ile enfekte olurlar. Çok miktarda toz partikülü oluşturan herhangi bir rahatsızlık genellikle Aspergillus sporları içerir.
BELİRTİLERİ :
. Soluk almada zorlanma, sessiz nefes nefese.
. Öksürük, Hızlı nefes alma.
. Hırıltılı solunum,
. Kornea ülserleri, Oküler akıntı (sadece oküler formda), Bulutlu kornea, Konjonktival sarı eksüdat (sıvı),
. Burun akıntısı
öncelikli olarak sayılabilir.
. İştahsızlık.
. Zayıflık.
. Susuzluk.
. Uyuşukluk.
. Sinirsel belirtileri (nadir).
. Depresyon
. Ses perdesinde kayıp veya değişiklik
. Azaltılmış ötüş,
.Kuyruk sallama,
. Artan susuzluk
. Solunum anormallikleri (dispne/nefes darlığı, takipne/hîzlı solunum, siyanoz/doku" renginin mavimsi-mor bir renge dönüşmesi),
. Kilo kaybı,
. Letarji (Çok derin ve sürekli, patalojik uyku durumu),
. Genişlemiş burun delikleri
. Tortikolis (Boyun eğriliği
. Dışkıda yeşil üratlar (Sidik asidi tuzu)
. blefarospazm (Göz kapaklarının istemsiz bir şekilde hareketlenmesi, kasılması),
. Tedavi edilmezse ölüm.
TEŞHİS :
Genellikle, mantar için, tercihen %10 potasyum hidroksit karıştırıldıktan sonra lezyonlar mikroskobik incelemeye alınır. Mantarın izolasyonu, tipik olarak küçük etkilenen doku parçalarının Sabouraud agar ((Sabouraud Dekstroz Agar) patojenik ve patojenik olmayan mantarların, özellikle dermatofitlerin (Yaygın olarak deri hastalığına neden olan bir grup Arthrodermataceae mantarı için ortak bir etiket) kültivasyonu (işlenmesi) ve sürdürülmesinde kullanılan seçici olmayan bir besiyeridir. Seçicilik, kloramfenikol eklenmesi ile sağlanır.) üzerine yerleştirilmesiyle doğrulanabilir. 24-48 saatte üreme olur ve koloniler toz yeşili/mavi görünümdedir.
Aspergillozun erken teşhisi ve tedavisi, hastalık ilerleyene kadar belirgin klinik belirtiler genellikle gelişmediğinden zor olabilir. Teşhis testleri arasında kan çalışması (tam kan sayımı (CBC), biyokimya), mantar kültürü, seroloji, radyografiler, endoskopi ve histopatoloji bulunur.
Kan çalışması : Aşağıdaki özellikler aspergillozun göstergesi olabilir:
. Yüksek karaciğer değerleri (aspartat aminotransferaz ve laktat dehidrojenaz)
. Yüksek kreatin kinaz
. Artan ürik asit elektrolit anormallikleri
Azalan albümin:
. Globulin oranı (<0.5)
. Heterofili ile orta ila şiddetli lökositoz (25.000–100.000 hücre/mcL)
. Hiperglobulinemi (beta ve gama)
. Hipoalbüminemi
. Hipoglisemi
Hastalığın ilerlemesini ve tedavi başarısını değerlendirmek için tekrarlanan kan çalışması kullanılabilir.
Radyografiler :
.Hava kesesi veya akciğer alanlarında genel bulanıklık ve pulmoner veya hava kesesi granülomlarının bulunmasında yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bu lezyonlar yalnızca enfeksiyonun sonraki aşamalarında görülecektir.
Sitoloji ve mantar kültürü :
. Trakea, hava keseleri veya boğazdan alınan örneklerin kullanılması. Mantar sporlarını tespit etmek için faydalı olabilir.
. Sitoloji, düz paralel kenarları, bilye şeklinde terminal uçları ve 45° dallanma ile septat, 5 ila 10 mcm kalınlığında hifler (uzun, dallanma gösteren ipliksi bir mantar yapısı) gösterebilir.
TEDAVİ :
Genellikle mantar tedavisi zordur. Etkili antifungal antiseptik ile çevresel spreyleme, mücadeleyi azaltmaya yardımcı olabilir. Amfoterisin B ve Nistatin, değeri yüksek kuşlarda kullanılmıştır.
Tedavi genellikle uzun sürelidir, sinir bozucudur ve hastalık enfeksiyonun sonraki aşamalarına kadar tanınmazsa, genellikle ölümcül olabilir.
Terapi genellikle 4 ila 6 aylık sistemik antifungal ajanlardan, örneğin itrakonazol, antifungal ajanların endoskopi kullanılarak granülomlara topikal olarak uygulanmasından veya antifungal ajanlarla nebulizasyondan oluşur. Ayrıca kuşun çevresinin değiştirilmesini ve destekleyici bakım gerektirir.
DESTEKLEYİCİ BAKIM :
Kanatlıyı sürüden ayırın ve suya ve yiyeceğe kolay erişimi olan güvenli, rahat, sıcak bir yere (kendi tavuk "yoğun bakım üniteniz") yerleştirin. Stresi sınırlayın. Veterinerinizi arayın.
Thiabendazole veya Nystatin haricinde aşağıda ki ilaçlar kullanılabilir :
Amfoterisin:
3-5 gün boyunca her 8 saatte bir 1.5 mg/kg (IV olarak verilir), 8 ila 12 saatte bir 1 mg/kg, 1 mL steril su ile seyreltilir (burun akıntısı yoluyla intratrakeal verilir) veya 1 ile 7 mg/mL uygulanır. mg/mL steril su/tuzlu su 15 dakika, her 12 saatte bir (nebulizasyon yoluyla verildiyse).
Klotrimazol :
30-60 dakika boyunca burun akıntısı veya nebulizasyon için kullanılan %1'lik sulu solüsyon. Ayrıca topikal olarak (10 mg/kg) doğrudan trakeal lezyona da uygulanabilir.
İtrakonazol :
5-10 mg/kg oral yoldan 5 gün boyunca 12 saatte bir, 16 gün boyunca günde bir defadan fazla uygulanır. Genellikle amfoterisin B IV yolu ile birlikte verilir.
ketokonazol :
21 gün boyunca her 12 saatte bir 10-30 mg/kg oral yoldan verilir.
Terbinafin hidroklorür:
Her 12 saatte bir itrakonazol ile birlikte 15-30 mg/kg oral yoldan uygulanır. Ayrıca her 8 saatte bir 20 dakika süreyle 1 mg/mL sulu çözelti olarak nebulize edilebilir.
Vorikonazol :
12 saatte bir 10 mg/kg, oral yoldan verilir. flukonazol Her 12 saatte bir 5-15 mg/kg PO (Per oral/ağızdan alınır).
Antibiyotik ve kortikosteroid kullanımını en aza indirilmeli Düzenli hava akışı sağlamak için iyi havalandırmalı kümesler tasarlayın. Kuru ve tozlu ortamlar spor oluşumunu destekler. Küflü, tozlu samanı çıkarın. Küf oluşumunu önlemek için besleyicileri ve su sebillerini sık sık farklı alanlara taşıyın. Düzenli hava kalitesi testleri yapın. Yalıtım ekleyerek soğuk yüzeylerde yoğuşma potansiyelini azaltın. Yağmurlardan sonra durgun suyu ortadan kaldırmak için uygun drenaj için çalışma zemini tasarlayın.
Yemlerin kuru, kaliteli, hijyenik olmasına dikkat edin .
Temiz yumurtaları toplayın ve kuluçkaya yatırın. Kuluçka makinesine yerleştirmeden önce yumurtaları dezenfekte edin. Kuluçkahaneyi düzenli olarak temizleyin ve dezenfekte edin. Enilkonazolün ticari müstahzarları kuluçkahaneleri ve kümes hayvanı çiftliklerini dezenfekte etmek için başarıyla kullanılmıştır. Kuluçkahanede Aspergillus varlığını izlemek için bir plan geliştirin . Temiz, küfsüz altlık ve yem kullanın. Ticari sürüler için herhangi bir tedavi mevcut değildir. Etkilenenleri ayıklayın ve kirlenmiş çöpleri çıkarın. Yeni kuşlar, kanatlılar almadan önce binayı dezenfekte edin. Evcil kuşlar, ketokonazol ve ilgili ilaçlarla tedavi edilebilir.
OTOPSİ:
Lezyonlar tipik olarak solunum sistemini içerir; kronik lezyonlar genellikle tüm solunum sistemini içerir, ancak akut vakalarda akciğerlerde ve hava keselerinde lezyonlar olabilir. Aspergillozlu tavukların tipik olarak, etkilenen kanatlıların hava keselerinde ve akciğerlerinde beyaz veya sarı plaklar veya nodüller/granülomlar ve küf benzeri bir lezyon veya genel bir bulanıklık vardır.
Üreticilerimize hayırlı bol kazançlar diliyorum.
KAYNAKLAR :
1. Spanamberg, Andréia, et al. Kuş akciğerlerinden elde edilen Aspergillus fumigatus izolatlarının antifungal duyarlılık profili Pesquisa Veterinária Brasileira 40.2 (2020)
2.Cheng, Zhimin, et al.. Veteriner Biliminde Tavukların Sınırlarında Aspergillus fumigatus Enfeksiyonunun Patojenitesi ve İmmün Yanıtları 7 (2020)
3. Martin Ficken, DVM, Doktora. 5 aylık tavuk Texas A&M Veteriner Tıbbi Teşhis Laboratuvarında teşhis edilen aspergilloz - Kuş Vaka Hikayeleri (2019)
4. Antonissen, Gunther ve An Martel. Kuşlarda, Kanatlılarda Antifungal Tedavi: Kuzey Amerika Veteriner Klinikleri: Egzotik Hayvan Uygulaması 21.2 (2018)
5. Savelieff, MG, Pappalardo, L., & Azmanis, P.. Kuş aspergilloz tanılarının mevcut durumu: Yeni araştırma yollarına veterinerlik uygulaması Veteriner klinik patolojisi. (2018)
6. Shoukat, S., H. Wani ve R. Jeelani. Kanatlı aspergillozuna genel bir bakış . Int J Avian & Wildlife Biol 3.3 (2018)
7. Elad, Daniel ve Esther Segal. Veteriner ve İnsan Aspergillozunun Tanısal Yönleri . Mikrobiyolojide Sınırlar (2018)
8. R Axelson, DVM. Kanatlılar Hayvan Hastanesi ve Kanatlı Tıp Merkezinde Aspergilloz (2017)