Bu hastalığın etkeni bütün dünyada büyük ekonomik kayıplara neden olan, başta tavukçuluk sektörünü tehdit eden kanatlılarda viral, zoonoz bir hastalık olan PARAMYXOVİRUS TIP I (APMV-I) familyasına bağlı Avian Paramyxovirus Tip I virüsüdür.
Newcastle hastalığı (ND), dünya çapında bulunan ve evcil kümes hayvanları da dahil olmak üzere kuşları etkileyen oldukça bulaşıcı ve genellikle şiddetli acut seyreden bir hastalıktır. Hastalık üç şekilde ortaya çıkar: lentojenik veya hafif, mezojenik veya orta ve velojenik veya çok virülan, ayrıca Newcastle hastalığı olarak da adlandırılır.
Bu hastalık direk solunum, sindirim, sinir sistemini etkiler, öldürücüdür. Avian influenza türü virüsler; liman ve çok soğuk iklim ülkelerinde insan, domuz ve at popülasyonlarının olduğu yerlerde özellikle kış mevsim şartlarında her an görülebilir. Bir çok ülkede hastalık izole edilse de bu hastalık salgın olarak görülebilmektedir.
Hastalığı oluşturan virüsler kümeste 255 gün, -100° de yıllarca, -1° de 15-30 gün yine virüs az miktarda dışkı, kan, irin, göz-burun akıntısı ile güneş ışığı etkisiyle inaktive olabilmektedir.
Kontrolsüz kanatlı nakilleri, bozuk aşıların kullanılması, hava yolu ile enfekte hayvanların yumurtaları, kötü çevre koşulları, beslenme bozuklukları ile bu hastalık salgın hale gelebilmektedir. Bulaşmada göçmen kuşları, hijyenik olmayan alet ve ekipmanların, bulaşık yemlerin kullanılması ve kuluçkada kırılan yumurtalar neden olabilir.
Hastalık, enfekte kuşların vücut sıvıları, özellikle dışkıları ile doğrudan temas yoluyla yayılır.
Ayrıca, enfekte kuşlarla veya onların dışkılarıyla (dışkı gibi) temas halinde olan insanlar ve nesneler yoluyla dolaylı olarak da yayılabilir. Hastalığı taşıyabilecek nesneler şunları içerir:
- Araçlar
- Teçhizat
- Giyim
- Su ve yem
NEWCASTLE HASTALIĞI NASIL BULAŞIR VE YAYILIR ?
Hastalık, enfekte kuşların dışkıları ve burun, ağız ve gözlerden salgıları yoluyla bulaşır. Hastalık, öncelikle sağlıklı kuşlar ve enfekte kuşların vücut akıntıları arasındaki doğrudan temas yoluyla yayılır. Virüs taşıyan materyal, ayakkabı ve giysilerden de alınabilir ve enfekte bir sürüden sağlıklı bir sürüye taşınabilir. Bu nedenle olası bulaşma yolları, kümes hayvanları arasındaki teması ve ayrıca kontamine (Bulaşık) araç, ekipman, gübre, yem ve suyun hareketleri yoluyla teması içerir. Virüs, kuşların tüyleri, gübresi ve diğer materyaller üzerinde sıcak ve nemli bir ortamda birkaç hafta hayatta kalabilir. Hastalık, enfekte kuşların vücut sıvıları, özellikle dışkıları ve aerosol teması ile doğrudan temas yoluyla yayılır.
Hastalığa en duyarlı olan tavuklar olup, güvercin, hindi, sülün ve diğer kanatlılarda da görülebilir.
Bu hastalığın ortaya çıkmasıyla et ve yumurta üretimi anında düşer. Yumurta üretimi % 75-80 verim kaybına kadar varır. Bu hastalığın çıktığı kümeslerde anorexia (çok aşırı kilo kaybı), depresyon ve et üretiminde de ciddi verim düşüklüğü görülmektedir. Hastalık Yumurtanın kalitesi düşer, rengi açılır. Yumuşak kabuklu ya da kabuksuz, kırık ve ya sulu aklı olur.
NEWCASTLE HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NEDİR?
Bu hastalık direk olarak solunum, sinir ve sindirim sistemini etkilemekte olup, öldürücü ve zoonoz (Hayvanlardan insanlara veya insanlardan hayvanlara doğal koşullar altında bulaşabilen hastalık) bir hastalıktır. Halk sağlığı riski
Newcastle hastalığı minör bir zoonozdur ve insanlarda konjonktivit'e neden olabilir, ancak durum genellikle çok hafiftir ve kendi kendini sınırlar.
- Kanatlılarda durgunluk,
- Hızlı-zor ve hırıltılı solunum,
- İbiklerde morarma,
- Yeşilimsi çok sulu, kanlı ishal,
- Sakallarda morarma,
- Tortikollis (Eğri boyun),
- Kanatlarda ve
- Bacaklarda felç, vücut da tam felç. Verimde ani düşüşler,
- Aşırı göz yaşı,
- Yüzde ve başta ödem bu hastalığın karakteristik belirtileridir.
- Hapşırma, burun akıntısı ve öksürme
- Depresyon
- Kas titremeleri
- Sarkık kanatlar
- Göz çevresindeki ve boyundaki dokuların şişmesi
- Ani ölümler, sürüde artan ölüm kaybı
- Yumurtlayan kanatlılarda yumurta üretiminde kısmi düşüş olabilir ve ince kabuklu yumurta üretimi
OTOPSİ BELİRTİLERİ :
- Barsaklarda kan ve kan odakları ve ülser,
- Midede kanama,
- Sekal lenflerde kanama,
- Burun boşluğunda, yutakta seröz su,
- Soluk borusunda seröz su ve kanama,
- Akciğerde ve yumurta fölliküllerinde kanama görülür.
BU HASTALIK :
- CRD (İnfectiose bronşit),
- Koriza,
- İLT (İnfectiose larengotracheitis), . Kolera,
- Marek,
- A-E Vitamin eksikliği,
- Tavuk çiçeği,
- Aspergilloz (Tavuk ve hindilerin güç solunumu) ile karışabilir.
Newcastle kuş gribine çok benzer bir klinik tablo sunabilir, bu nedenle tanıyı doğrulamak için laboratuvar testleri önemlidir.
Tercih edilen tanı yöntemi, virüs izolasyonu ve ardından karakterizasyondur.
BU HASTALIKTAN KORUNMA YOLLARI
Bu hastalıkla ilgili sistematik aşı proğramı mutlaka korunma açısından uygulanmalı, hastalık çok yaygın değilse ve de aşı hiç yapılmamışsa sağlamlarına mutlaka aşı yapılmalıdır. Kümesler boşaldıkça iyi bir dezenfeksiyonu yapılmalıdır. Sağlıklı iken vücuda direnç artırıcı vitamin destekleri, probiyotikler yemlerine ve ya sularına takviye edilmelidir. Hasta olanlarına da takviye olarak devam edilmelidir. Hasta olanları sağlamlardan ayrılmalı, hasta olanlarına uzmanınca iyi seçim yapılmış antibiyotik uygulanmalıdır.
Unutmayın!..
Tüm hastalıklar hijyen kurallarına uyulmadığında, kötü bakım beslenme ile, kümes ısısının normal yaşam şartlarına uygun sabitlenmediğinde, kümes içi hava sirkülasyonunun cereyana neden olunduğunda, kümes içi kemirgen ve bit-pire mücadelesi yapılmadığında çıkmaktadır.
BU HASTALIKDA :
- Biyogüvenlik kanatlılarınızı sağlıklı tutar
- Ziyaretçileri en aza indirin.
- Kümes hayvanları ile çalışmadan önce ve sonra ellerinizi yıkayın.
- Tek kullanımlık bagaj kapakları sağlayın.
- Kanatlı alanlarına girerken ve çıkarken kıyafet değiştirin
- Aletleri temizleyin ve dezenfekte edin
- Hastalık belirtilerini iyi gözlemleyin.
- Hasta kuşları hemen bildirin
- Hasta kuşları hemen bildirin.
Kanatlılarınızı hastalığa karşı aşılayın. Profilaktik aşılama, ticari ölçekte kümes hayvanı üreten birkaç ülke dışında hepsinde uygulanmaktadır. Bir ülkenin ND'den ari olduğunu göstermesi için, OIE Kara Hayvanları Sağlık Kodu yönergelerini izleyerek gözetim gereklidir . Son olarak, kümes hayvanı üreticileri, hastalığın yayılmasını önlemek için etkili biyogüvenlik prosedürleri uygulamalıdır .
Hastalık önceden hastalıktan ari bir bölgede ortaya çıktığında, çoğu ülkede bir yok etme politikası uygulanmaktadır. :
- Salgınlar katı izolasyona alınır ve karantinada çok sıkı tedbirler alınır.
- Tüm enfekte ve maruz kalan kanatlılarınızın insani imhası
- Tesislerin kapsamlı temizliği ve dezenfeksiyonu
- Uygun karkas imhası
- Sürülerde haşere kontrolü
- Yeniden stoklamadan önce kümes hayvanı olmadan 21 gün sonra nüfus azalması
- Sağlık durumu bilinmeyen kanatlılarla temastan kaçınma
- Kanatlı çiftliklerine erişim kontrol edilmelidir.
Üreticilerimize hayırlı bol kazançlar diliyorum.
KAYNAKLAR/ ALINTILAR:
1. Mustafa Kemal Bektaş - Newcastle Disease
2. Uzm. Vet. Hekim Yücel Ası - Tavukculuk Kılavuzu
3. Prof. Dr. Müjgan İzgür & Doç. Dr. Mehmet Akan - Kanatlı Hayvan Hastalıkları
4. Cemal Erensayın - Tavukculuk 1,2,3
5. Vet. Hekim Velican Çelik - Kanatlı Sağlık Temel ilkeler ve Uygulamaları
6. Newcastle Disease in Poultry
(Avian pneumoencephalitis, Exotic or velogenic Newcastle disease)
By Patti J. Miller, DVM, PhD