ENDONEZYA’DA EVLENİRKEN BENZİN VE SİGARA PARASI ÖDENİYOR
(UANG BENSIN DAN ROKOK) ÖDENİYOR (3)
Endonez vatandaşın kısaltarak Kaua dediği yazıyla Kua diye yazılan mezkur kurumlar Türkiye’deki “Belediye Evlendirme Dairesi” işlevini kısmen görmektedir. Kısmen diyoruz çünkü sadece müslümanların evlendirme işlemlerinin yapıldığı bir kurumdur. Kementerian Agama denen Din İşleri Bakanlığı’na bağlı olarak çalışmakta ve Kecamatan denen kasaba veya nahiye karşılığı olabilecek idari yerleşim birimlerinde bulunmaktadır. [3]
Kurumlarda müslümanların yapması gereken resmi evlendirme işlemlerinin düşük oranlarda (yüzde 5-10-20? olduğu söyleniyor) olmasının nedeni olarak da evlilik masraflarının resmi haddi aşarak pungli adı altında “haraç” alınmakta olması diye vatandaş tarafından değerlendirilmektedir. Benzin ve sigara parası adı altında yapılan ve yasalarda yeri olmayan ödemeler yaygındır. Bu nedenle nikah siri denen imam nikahı benzeri nikahlar Endonezya’da çok yaygındır. [4]Tabi hal böyle olunca da Endonezya’da doğum istatistiklerinin ne derecede güvenilir olup olmadığı konusu kendiliğinden gündeme gelmektedir. [5] Ancak biz burada yasa dışı ödemeler konusunda; vatandaştan edindiğimiz ve gördüğümüz, bizzat yaşadığımız deneyimlere dayanarak şunu rahatlıkla diyebilirizki mevcut yasal giderler dışında yapılan ödemeler bölge bölge değişmekte hatta yerli yabancı ayrımı dahi yapılmaktadır.
Batı Cava’da Güney Tangerang kentinde ismi bizde saklı olan bir müslüman evlendirme dairesinde 2010 yılında bir Endonez hanım ile evlenen bir Türk vatandaşı 100 dolara yakın bir parayı evlilik masrafı için ödediğinde memur bey “Bu yabancılar içindir. Yerliler için 500 bin rupi ödenecek” (yaklaşık 50 dolar, 2010 Ocak) demişti. Tabi dil bilmeyen Türk neler olup bittiğini anlayamamış daha sonra hanımı durumu bizzat açıklamıştı. Eğer bilseydi sadece bu para yüzünden Türkiye’de evleneceği kesin idi.
Peki ödenen paralar çok yüksek mi? Ödenen paraların miktarı halkın ezici çoğunluğunun ekonomik gücünü göstermektedir. Paralar düşüktür ama Endonezya 50 dolar bulursa bir ay sorunsuz yaşayabileceğini düşünen milyonlarca insanın bulunduğu bir ülkedir. 20-50 dolar arasında değişen paralar verilecek hizmete göre de artmaktadır. Endonezlerin nikah işlemlerinde nikah vaazından tutunuz da nikah duasına kadar hepsini her halde para ile satın alıyorsunuzki fiyatlar ona göre ayarlanmaktadır. Yasal ücreti 2014/48 tarih-sayılı [6] yasa ile [7]
5 dolar civarında bir evrak parası olan resmi işlem 100 doları da aşan bir maliyete ulaşmaktadır.
Aşağıdaki haberi okuyalım: [8] “Evlilik maliyeti pahalı? Bunun nedeni Kua. 6.Ocak.2013, Tempo.Co, Jember. Evlenecek çiftler nikah giderlerini ödenmesi gereken pahalı bir maliyet olarak görüyor. Jember Kenti Evlendirme Dairesi Başkanı Muhammed Muslih bey evlilik dairesi dışında düzenlenmekte olan nikah işlemleri tümüyle 30 bin rupi (2013 yılı itibariyle yaklaşık üç dolar gibi) aşan yönetmeliklere (hükümlere) göre de sorunsuz olmakta olduğunu bildirdi. Her iki taraf damat-güveyi aileleri olarak uzlaşmaları sorun değil mi diye 5 Ocak 2013 Cumartesi günü beyanat verdi. O evlilik idari maliyet giderlerine ek olarak, yasal hükümleri aşan kayıt dışı görevden başka uygulamalar var diye sözlerine ekledi. Çoğu zaman ve her seferinde aile reisi de nikah vekili olur, gelin güveyi nikah kıyıldığında nikah vaazı verilir. Eğer öyleyse onlar için çok makul ekstra harçlık olabiliyor. Daha önce, Din İşleri Bakanı Suryadharma Ali Evlendirme Bürolarında yasa dışı haraç alınmasına ilişkin çözüm için söz vermişti. Din Bakanlığı Genel Müfettişi M.Jasin açıklanan nikahlama işleri konularında Evlendirme Daireleri yasa dışı haraç cirosunun değerinin 1.2 trilyon rupi olarak tahmin edildiğini bildirdi. Muslih bey’e göre KUA dışında yapılan evlilik törenlerini şimdiye kadar yaklaşık yüzde 90 civarındadır. Jember ilçesinde 31 kasabada dağılmış çiftlerin sadece “yüzde onu” KUA da töreni gerçekleştirmektedir. Çalışma saatleri dışında veya tatil evlenmek isteyenler de bir avuçtur. Bundan başka bir de kırsal kesim evlendirme dairesinden uzakta kalmaktadır. Puger kasabasında bazı mezra ve köylerde bazı sakinler tarafından 200-300 bin rupi arası 'cami görevlisi müezzin' veya Evlilik Kayıtları Yardımcısı Katibi (Pembantu Pegawai Pencatat Nikah, P3N) için para yatırmak gerektiği iddia ediliyor. Köylüler idari özen olmadığından köyden evlendirme bürosuna yazışmalar olamıyor, diye yakınıyor. Salih adında Puger Wetan köyü mukimlerinden birisi aynı parayı müezzine teslim ettiklerini söyledi. Müezzine verilen para zarfa dahil değildir. Zarf benzin parası olup aile reisi verir. Aile reisi tarafından sunulan zarfın tutarı 200 bin rupi ile 1 milyon rupi arasında değişmekte türlü türlü paralar adı altında ödemeler yapılmaktadır. Bu ailenin düğün yeteneğine bağlıdır.” dedi.
Demek oluyorki zarf dedikleri nikahı kıyan resmi hoca ve devletten maaş alan görevliye ödenen para yanında müezzin yani yardımcı olan ve resmi sıfatı olmayan kişiye de ayrıca bir ödeme yapılıyor. Tabi bunların hepsi yasal dayanağı olmayan ödemeler ve zarf içinde asal bapak senang denerek kısaca abs olarak ifadei meram edilen beyefendinin memnuniyeti esastır gibi bir cümle ile dosya arasında takdim ediliyor. İşin garip tarafı da bu işi yapanların hemen hemen hepsi Kuran okumuş, ezberlemiş veya hocaefendi olmuş medrese mektep görmüş kişiler ki burası daha da düşündürücüdür. Biz de soruyoruz; İslami değerler dizisi nereye gidiyor?
Habere göre Endonezya Evlendirme daireleri pungli cirosu 1.200.000.000.000.000 (bir tirilyon 200 milyar) rupi yani bir doları 11 bin rupi olarak hesaplarsak 2013 yılı Ekim ayı itibariyle yaklaşık 110 milyon dolar cirosu var. Cirosundan çok daha önemli olan Endonezya halkının bu işten memnun olmadığıdır. 2013 yılında durum böyle iken 2016 yılında okumakta olduğunu makaleyi Kapsam Haber sütunlarına göndermeden önce durumda bir değişiklik olup olmadığı hususunda sanal ortamda baktığımızda “gratifikasi” denen hediye yolu ile rüşvet alma yönteminin önlenmesi ve penghulu denen din adamı/devlet görevlisi kişilerin düzenle işlemleri icra etmeleri için aşağıdaki yeni yasanın (tüzük, talimatname de denebilir) [9] çıktığını gördük:
Yasanın orijinal adı: Peraturan Pemerintah Republik Indonesia, Nomor 48 Tahun 2014 Tentang Perubahan Atas Peraturan Pemerintah Nomor 47 Tahun 2004 Tentang Tarif Atas Jenis Penerimaan Negara Bukan Pajak Yang Berlaku Pada Departemen Agama
Yasanın Türkçe Anlamı: Yıl 2004 No. 47 tarih-sayılı Endonezya Dini İşlemler Kaleminde Uygulanabilir Vergi Dışı Gelirler Tarifesinde Değişiklik, Cumhuriyeti Hükümeti Yönetmeliği
Düzenlemeyi Çıkaran Makam: Devlet Başkanlığı Makamı
Tarihi: 27 Haziran 2014
İmzalayan: Dr. H. Susilo Bambang Yudhoyono (Endonezya Devlet Başkanı)
Yukarıda geçen genelgede ücret ise şu şemada veriliyor: (Endonezce ve Türkçe)
JENIS PENERIMAAN NEGARA BUKAN PAJAK | SATUAN | Tarif |
Vergi Olmayan Gelirler | Birim | Ücret |
II.Penerimaan Dari Kantor Urusan Agama Kecamatan | Per peristiwa nikah atau rujuk | (Rp) 600.000,00 |
Kasaba Yerleşim Birimi Sadece Müslümanları Evlendirme ve Boşanma Öncesi İşlemleri Yürütme Kurumu | Her nikah veya boşanma öncesi talak işlemi veya barışma etkinği | Ödeme yapılacak tutar 600 bin Endonezya rupisi (23.2.2016 günü itibariyle bir Amerikan doları 13.500 rupi üzerinden yaklaşık 45 dolar eder.) |
Satırların sahibi; Endonezya’nın rüşvet ve kokuşmuşluk belasından mutlaka kurtulacağına olan inancını da Allah’a iman ettiği kadar net bir güvenle söylemektedir. Aslında bu konu; üzerinde doktora çalışması yapılacak kadar son derece ehemmiyet arzetmekte ve Endonezya’da İslami uygulamaları akademik seviyede inceleyerek Türkiye’ye ve İslam dünyasına ders olacak hususların ortaya çıkartılması gerekmektedir. İlahiyat Fakülteleri veya sosyoloji gibi konuyla ilgili fakülteler bu konulara eğilerek çağımızdaki İslam dramının arka yüzünü çıkarmak için gençleri yönlendirmelidir.
Bu makalemizde sizlere bir Endonezya gerçeğini ama üzücü bir olguyu anlattık. Bir sonrakinde güzel şeyler yazmak dileğiyle makaleye son veriyoruz. Endonezya’da güzellikler çok vardır. Satırların sahibi “Cennet bu Dünya’da varsa o da Endonezya’dadır” diye yazacak kadar da cesaretlidir. Son sözümüz; iyiki Türkiye’de laik bir düzen var da adam gibi belediyeye gidip evleniyoruz. Gerçi Japonlar kadar olamadık; belediyede evlenenler aynı yerde iki dakikada çakıyor imzayı boşanıyor. Neyse biz kendimizi Japonya’nın 3.500 km. güneyindeki türdeşimiz Endonez din kardeşlerimizle kıyaslayalım. Özetle diyoruzki laik sistem bizi adam yerine koyuyor, değerini bilelim. (Makalenin hazırlanma süreci ve yerleri: 14.10.2013, Pazartesi Kurban Bayramı Arefe günü, 16.46 Bogor, Parung, Waru Jaya, Cidokom, 15.04.2014, Salı, 08.18 Samsun, Atakum, 23.2.2016, Samsun, İlkadım)
[1] Japon Kanji alfabesiyle 宗務部 şeklinde yazılır.
[2] Rici talaka Endonezce’de nikah rujuk denmektedir. Yeniden birleştirme, yeniden bir araya getirme, evlatlık çocuk haklarını karısına iade etmek anlamındadır. İslam hukukunda üç bağ ile birbirine bağlı olan eşlerin bağlardan bir veya ikisini koparıp boşanma yoluna girmesi ama üçüncüsünü koparmadıkları için de boşanmanın tam anlamıyla tekemmül etmediği için gerçekleşmemiş olması durumudur.[3] Endonezya’nin idari konusu çok karmaşık ve özel bir çalışma gerektirmektedir. Ancak mezkur konuya özetle şu günlerde üçüncü cildini yazmakta olduğumuz “Endonezya’da Özerklik” ile Japonya’nın 1942-Mart-1945 Ağustos arasındaki 41 aylık işgal sürecine “Kanpoo” başlıklı makalede yer verdiğimiz “Endonezya Geceleri Yüklü Nusantara” adlı eserlerimizde açıklık getirmeye çalıştık.
[4] Nikah siri aynı zamanda resmi nikahsız yaşamak isteyenler tarafından da uygulanmaktadır.
[5] Konu ile ilgili olarak Endonezya üzerinde araştırma yapan bazı Japonlar da ülkede doğru dürüst istatistik tutulmadığını bazı Endonez aydınlar ise Endonezya’da istatistiklerle resmi makamların siyasi ortama göre oynadığını yazmaktadırlar. İleride fırsat buldukça mezkur konulara belgelerle yer vereceğimizi söylemekle yetineceğiz.
[6] http://www.anggaran.depkeu.go.id/peraturan/PP48%202014%20Tarif%20PNBP%20Depag.pdf
[7] http://harga.web.id/biaya-nikah-dan-alur-proses-nikah-di-kua.info
[8]Tercümesini aldığımız haber. 1 http://www.tempo.co/read/news/2013/01/06/058452355/Biaya-Nikah-Mahal-Ini-Alasan-KUA Konu ile ilgili bir haber daha. Ancak biaya nikah diye sorguladığınızda yüzlerce Endonezce haber metni önünüe gelecektir. 2. http://www.posmetroprabu.com/2015/12/urung-nikah-biaya-menikah-di-p3n-mahal.html
[9] Endonezya hukuk sisteminde yasa, düzenleme, yönetmelik adı altında Devlet Başkanı, Merkez Meclisler ile Yerel Özerk Meclisler hemen hemen her konuda yasa çıkarma yetkisine haiz olduklarından yasal protokol sıralaması yapmak zordur. Yasa mantığı çok farklı bir ülkedir.
[10] http://www.hukumonline.com/berita/baca/lt52f4c0a5c4934/hindari-gratifikasi--pemerintah-tetapkan-tarif-baru-nikah