Endonezya’yı dürüst tacirler İslâm yaptı masalı
Şeyh sıfatlı hoca efendilerle, doktor, profesör sıfatlı ilâhiyatçı masalcı amcalar bol bol palavra sıkıp söylenceler anlatarak sözüm ona İslâma hizmet ettiklerini zannediyorlar. Menakıplardan birisi şöyle: Endonezya kralı dürüst bir Müslüman tacirden etkilenip Hindu dininden çıkıp İslâmla müşerref olunca halk da Müslüman oldu.Bu cümle baştan aşağı yanlıştır.
Bir kere Endonezya ülkesinde sadece Açe’de 1945 öncesinde 100’e yakın “kral” (raja) vardı. Açe’yi İngilizlerle Felemenkler arasındaki gizli anlaşmaya göre Singkel Irmağı kuzeyini İngilizler güneyini de Felemenkler sömürüyordu. Böl yönet taktiği gereği tek kral tehlikeliydi.
Endonezya’da 20 bine? yakın olduğu düşünülen adaları işgal eden Endonezya’da kaç tane kral olduğunu siz düşününüz. Ben 13 senedir Endonezya üzerinde yazıyorum. Adaların sayısını tam öğrenemedim. Endonezya resmi makamları kayıtları arasında ittifak yoktur da ondan. 13-20 bin arasında değişir diyelim ve devam edelim. En doğru rakamların Japon ve Amerikalılarda olduğunu sanıyorum. Neyse ayrı bir konu.
Gelelim dürüst Müslüman tacir hikâyesine. Ben sevgili okuyucularıma bir gerçek hikâye anlatacağım. Siz para kimde, iman kimde karar verin:
Hacca gidenleri Felemenk uşağı müslüman tefeciler nasıl sömürüp kemirdi? Hac Şirketi uygulamalarını açıklayan Endonezya Ulusal Arşiv Dairesi’nin (Anri) çıkardığı kitaba dayanarak tefeciliğin sömürgenlerin denetiminde yapıldığını görmekteyiz: (1) Eserde hacıların seyahatları ile ilgili şirketlerin yazışmalarıyla beraber meydana gelen dolandırıcılık ve sahtekârlıklar konusundaki resmi yazışma belgeleri Endazence ve Felemenkçe mevcuttur. Özellikle 1860’lı yıllarda Herklots ve Alsegofff adlı iki firmanın yaptığı sahtekârlık ve dolandırıcılıkları üzerinde durulur. Seyyit sıfatlı ve Cocop Adası’ndaki (2) arazilerde kutsal yolculuk için para kazanmak isteyen hacıları köleleştirerek çiftliklerinde çalıştıran Alsekoff ve oğlu Ömerin Herklots ile birlikte yaptığı işbirliğinden söz edilir. Singapur’da bulunan ve hacılara karşı dolandırıcılık ve sahtekârlık yapması ile bilinen firma Alsegoff’tur. 19. yüzyılın sonunda Cidde-Singapur-Cidde hattında gidip gelen hacılara hizmetle bilinen bir acentaydı. Endonezya’dan birçok hacı bu şirketin hizmeti aracılığıyla Singapur’dan hareket etti. Seyyid Muhammed bin Ahmed Alsegoff seyahat acentesi liderliğinde altın dönem yaşadı. Alsegoff Sadece Endonezya'da değil, aynı zamanda Malezya’da da meşhur oldu. Çünkü buna ilaveten Alsegoff hem bir seyahat şirketi ve hem de arazi sahibi olarak İngiliz sömürü düzeninde zenginler arasına girdi. Seyit Alsegoff hacılara karşı Cocob Adası’nda birçok sahtekârlık ve dolandırıcılık yaptı. Tarımsal etkinlik için insan gücü gerektiğinden kendi çiftliklerinde adeta köleleştirilmiş hacılar liberal ekonomi adına çalıştırıldı. Özellikle Doğu Sumatra’da özel sermaye sahiplerinin tarlalarında emek çok pahalı idi. Ama özel sermaye akını Hollanda Doğu Hint Adalarına akın ediyordu. Bunun nedeni de işgücü maliyetleri çok pahalı hale gelmesine rağmen arazilerin çok verimli olmasıydı.(3)
Alsegoff hac görevini tamamlamış ve vatanlarına geri dönmek için bir vapur bilet satın almak ve yeterli paraya sahip olmak isteyen hacılara yönelik uygulamasında ödünç para teklif etti. Buna göre imzaladıkları iş sözleşmesinde borç para alarak çiftliklerinde tarla işi yapan hacılar borçlarını çalışarak ödemek zorunda idiler. Seyyid Muhammed'in önderliğinde şehirde bir şube açan Ömer bin Syed Muhammed Alsegoff oğlu kendisine destek veriyordu. Hacılar borçlarını ödemek için bir çiflik işçisi olarak adada çalıştılar. Cemaatin kişi başına ortalama 50 mecidiye lirası (o zamanki para) civarında bir borcu vardır. Bu parayı her ay 63 sent 5 milim para olmak üzere 80 taksitte ödediler. 80 taksit 5 yıl 8 ay sürüyordu.Aylık taksitler 2 mecidiye lirası ve aylık maaş için 4.50 mecidiye lirası tutarındadır. Koloni zamanında maaşlar çok düşük olup 5 mcidiye lirası idi. Bu adeta bir haraç, irtikâp ve gasp idi. İhtikâr yöntemi de kullanılıyordu. Bir kontrol de yoktu ve hacılar 5-10 yıl arasında uzun bir müddette borçlarını faizi ile birlikte ödeyip tüketiyorlardı. Cocop Adası’nda Seyyid Alsegoff tarafından icra edilen bu gasp olayı Felemenk Sömürü Kemiri Bakanı ve Cakarta’daki Genel Sömürü Kemiri Amiri’ne rapor edildi. 1885 yılından beri her yıl Singapur-Cidde arasında gidip gelen hacıların durumu Felemenk Konsolos tarafından rapor ediliyordu. Endonez kaynaklara göre Vali Genel 12 Aralık 1885 sayı 914 tarihli bir mektupta, Singapur Hollanda Konsolosu tarafından bildirilir. Ayrıca 14.Temmuz. 1895/457 ve 3 Ekim 1895/67 sayılı Hollanda Dişişleri Bakanlığı’na Cidde’den gönderilen belgede sözleşme bilgileri mevcuttur. Endonezya hacı seyahatı tarihi Endonezya’da özellikle Cava Adası’nda etkin olan Banten ve Mataram Beyliklerinin konu ile ilgili işbirliği değil de iki ayrı güç olarak hareket etmeleri sonucunda hacı adayları düzensiz ve dağınık, sömürenlerin insafına bırakılmış bir sistem içinde asırları deviren bir hac yolculuğu birikimi elde etmişlerdir.
Bu adamın sülalesi şu anda Family Al Saqaf adıyla Singapur’da meşhurdur.
Benim bu hoca efendilere bir diyeceğim var; İslâmın şartı beş altıncısı insaf. Bir de hatırlatmak istediğim bir ulu insan: Eskiden Hz. Muhammet diye bir ulu peygamber vardı. Bana sakın ha Ali Osman yalan konuşma diye emir buyuruyor.
(1) Syf. XVII dan XXI e kadar Pendahuluan Mukaddime bölümü, Sayfa IX-XXII arasında konu ile ilgili bilgi vardır: 24. Hollanda Sömürü ve Kemiri Dönemi Endonezya Hac Ziyareti Bürosu, 2001, Cakarta Kitabın Endonezce adı: Biro Perjalanan Haji Di Indonesia Masa Kolonial, Şirketin adı: Agen Herklots dan Firma Alsegoff dan Co Yayınlayan Kurum: Penerbitan Naskah Sumber Arsip Nasional Republik Indonesia, Jakarta, 2001. Endonezya Ulusal Arşiv Bürosu Jakarta. 2001 Boyutlar: 15X21X1 CM. Sayfa :204 +XXI +12 (tablolar) Toplam: 237 sayfa ISBN: 979-8101-48-0 ANRI Jalan Ampera, Jakarta Selatan Tim Penyusun Ortak Yazı Kurulu Nara Sumber: (Başvurulan Kaynak uzmanlar, danışmanlar) Dr. Noerhadi Magetsari, Dr. Mukhlis Paeni, Dr. Bambang Pranowo Penangungjawab: Sorumlu kişi: Darmiati Anggota: Iyos Rosidah, Supriyadi, Ina Mirawati, Kandar, Dien Madjid, Abdul Chaer (Yayında işbirliği yapılan kurumlar) Diterbitkan: atas Kerja Sama dengan Yayasan Adikarya Ikapi dan The Ford Foundation dengan Arsip Nasional RI. Endonezya Ulusal Arşiv Kurumu, Ford Vakfı,Adikarya Ikapi Vakfı
(2) Singapur’un kuzeyinde Malaka Boğazı’nın girşinde bugün Malezya’ya ait Kukup Adası (Pulau Kukup) o zamanki adı Cocop idi.
(3) Sartono Kartodirdjo (ed.) Sejarah Nasional Indonesia Jilid IV