Hanlar Hanı olan Kamgan oğlu Han Bayındır yılda bir kere büyük bir ziyafet düzenler. Oğuz beylerini konuk eder. Oğlu olanı ak otağa, kızı olanı kızıl otağa, kondurur. Oğlu kızı olmayanı kara otağa alın der. Altına kara keçe döşeyin. Önüne kara koyun yahnisinden getirin, yerse yesin yemezse kalksın gitsin der.
Oğuz beyleri toplanmaya başlarlar. Oğlu kızı olmayan Dirse Han adında bir bey kırk yiğidini alıp ziyafete gelir. Dirse Han karşılanıp kara otağa konur. Altına kara keçe sererek kara koyun yahnisinden getirilir. Dirse Han bunun sebebini sorar. Bayındır Han’ın emrini anlatırlar. Bunu üzerine Dirse Han, kırk yiğidini alıp ziyafeti bırakarak karısı ile görüşmek üzere eve gelir. Durumu anlatır. Kızarak çocuğu olmamasından kimin suçlu olduğunu sorar. Karısı suçlu olmadıklarını söyler. Allahtan geldiğini büyük bir ziyafet düzenlemesini iç oğuz taş oğuz beylerini çağırmasını, fakirlere yardım etmesini söyler. Dirse han eşinin dediğini yapar. İç Oğuz ve taş Oğuz beylerini çağırır. Beyler el kaldırıp dua ederler Dirse Han’ın bir oğlu dünyaya gelir.
Oğlan on beş yaşına gelince Dirse Han Bayındır Han’ın ordusuna katılır. Bir boğa gelir. Tüm çocuklar kaçışır. Dirse Han’ın oğlu kaçmaz. Çocuk boğayı öldürür. Çocuğa ad koymak için Dede Korkut gelir. Babasından taht ve beylik alarak oğluna Buğaç adını verir. Buğaç babasının kırk yiğidini anmaz olur. Buğaç’ı yok etmek isterler. Babasına kötü dedikodular söyleyip öldürmesi için teşvik ederler. Av esnasında Dirse Han oğlunu vurur.
Buğaç’ın anası gelenler içinde oğlunu göremeyince deliye döner. Kırk kızı alarak av yerine gider. Bir çukurda oğlunu kanlar içinde bulurlar. Buğaç’ı babasından gizli doktorlara verir.
Kırk namert, babası bunu duyunca yaptıkları ortaya çıkmasın diye Dirse Han’ı kafir illerine doğru boynuna ip takıp yönelirler. Arkadan Buğaç yetişip kırk namerdi öldürür. Dedem Korkut gelip bu Oğuz nameyi söyler.
Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy
Bir gün Salur Kazan büyük çadırını kurarak ziyafet düzenler. Oğuz beyleri içerler. Kazan sarhoş olur ve beylere av teklif eder. Aruz Koca Kazan’a Gürcistan ağzında oturduğunu söyleyerek yurdunun üzerine kimi bırakacağını söyler. Kazan üç yüz yiğit ile oğlu Uruz’u bırakacağını söyler. Saymakla bitmeyen Oğuz beyleri atlanırlar. Ala dağa ava çıkar.
Alaca atlı yedi bin kafir gece yarısında Kazan beyin yurduna baskın yaparak evini barkını yağmalar. Burla Hatun’u ve üç yüz yiğit ile Uruz’u tutsak ederler.
Aynı gece Kazan av yerinde kaygılı bir rüya ile uyanır. Yurdunun tehlikede olduğunu sezerek yola düşer. Yurduna gelir. Karaçuk Çobanın köpeği karşısına çıkar. Onu izleyerek çobanın yanına gider. Kazan kafirin gittiği yöne yönelir. Çoban da arkasına düşer. Birlikte kafir ülkesine giderler. Uruzu asılacağı ağacın dibine götürürler. Tam bu sırada Kazan ve çoban yetişirler. Oğuz beyleri hep gelirler. Büyük bir savaş olur. Düşmanı yener.
Kazan Bey çoluk çocuğunu, malını, hazinesini kurtarır geri döner. Yedi gün yedi gece şenlik yaparlar. Dedem korkut gelip bu Oğuz nameyi düzenler.
Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Boyu
Oğuz ilinde Duha Koca oğlu Deli Dumrul adlı bir yiğit vardır. Bir kuru çayın üstüne bir köprü yaptırıp 'geçenden Btuz üç akçe, geçmeyenden döve döve kırk akçe' alırmış. Bunu 'benimle kim baş edebilir?' şeklinde bir efelik ve derebeylik olarak yapar yiğitlikte şanının Rum’a, Şam’a gitmesini istermiş.
Bir gün köprüsünün yanında konmuş olan bir obada genç bir delikanlı ölür. Deli Dumrul gelip yiğidi kimin öldürdüğünü sorar. Ölen yiğidin canını Azrail’in aldığını öğrenince Allah ‘a yalvararak Azrail’i gözüne göstermesini söyler. Azrail’i öldürüp iyi gençlerin canını kurtarmaya yemin eder.
Hak Taala Deli Dumrul’un bu isteğine kızarak, gözüne görünmesi için Azrail ‘e emir verir. Azrail kapıcı ve çavuşlara görünmeden içeri dalar. Deli Dumrul onun heybetinden ürperir. Kılıcına el atarak vurmak ister. Azrail bir güvercin olup bacadan kaçar. Deli Dumrul ata binip peşine düşer. Azrail atın gözüne görünür, at ürker ve Deli Dumrul’u yere atar. Azrail Deli Dumrul’un canını almak ister. Deli Dumrul yalvarmaya başlar. Deli Dumrul Allah’a yalvararak “Canımı alacaksan sen al, Azrail’e bırakma” der. Bu söz Allah’ın hoşuna gider. Canı yerine can bulursa Azrail’in Deli Dumrul’un canını bağışlamasını ister. Deli Dumrul babasına gelir. Durumu anlatır. Babası canına kıyamayacağını söyler. Deli Dumrul anasına gider anasıda canını vermeye razı olmaz. Deli Dumrul hasret olduğu karısı ve oğlunun yanına gider. Malını mülkünü karısına bıraktığını gönlünün istediği ile evlenmesini, çocuklarını öksüz bırakmamasını söyler. Karısı canını vermeye razı olduğunu söyler. Azrail kadının canını almaya gelir. Deli Dumrul Allah’a tekrar yalvararak, alacaksa ikisinin birden canını almasını ister. Hak Taala’ya Deli Dumrul’un sözü hoş görünür.
Azrail’e emir buyurur. Anasının ve babasının canını almasını Deli Dumrul ile karısına ömür verdiğini söyler. Dedem Korkut gelerek bu Oğuz nameyi söyler. ”Bu destan Deli Dumrul’un olsun. Alp ozanlar söylesin. Cömert erenler dinlesin” der.
Kam Büre’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu
Kam Gan oğlu Han Bayındır İç Oğuz beylerine ve Taş Oğuz beylerine büyük bir ziyafet çeker. Pay Büre adında bir beyde orada hazır bulunmaktadır. Gençlere bakarak ağladığı görülür. Sorulduğunda oğlu olmadığı için ağladığını söyler. Beyler oğlu olması için dua ederler. Pay Biçen adında bir beyde kızı olması için beylerden dua ister. Onun içinde dua ederler. Oda kızı olursa Pay Büre’nin oğlu ile beşik kertme nişanı yapacağına söz verir.
Bir süre sonra Pay Büre’nin bir oğlu, Pay Biçen’in bir kızı olur. Pay Büre bezirganlarını İstanbul’a oğluna hediyeler almak için gönderir. Bir at, bir yay, bir de gürz alırlar.
Aradan on beş sene geçer. Çocuk delikanlı olur. Çocuk kafirlerin başını keser. Kanını döker. Bu nedenle Dede Korkut gelip on ad koyar. Bamsı Beyrek adını verir.
Bu sebeple beyler av düzenler. Beyrek bir geyiği kovalayarak beşik kertmesi nişanlısının otağına gelir. Banı Çiçekle ok atar, at koşturur, güreş tutar üçünde de kızı yener, yüzük takıp nişanlanır.
Beyrek kız ile evlenmek için harekete geçer. Delü Karçar adında kızın bir kardeşi vardır. Kızı isteyeni öldürmektedir. Delü Karçar’ın gönlünü yapmak için Dede Korkut’u göndermeye karar verirler. Dede Korkut kızı alır. Düğün hazırlığına başlarlar.
Beyrek gerdeğe gireceği gece, Bayburt Hisarı’nın beyi kafirlerle gelerek Beyrek’i ve otuz dokuz yiğidini tutsak eder.
Bunun üzerinden on altı yıl geçtiği halde Beyrek’in ölüsüde dirisi de bilinmez. Delü Karçar, Bayındır Han’a başvurur. Beyrek’in dirisi haberini getirene hediyeler, ölüsü haberini getirene kız kardeşini vereceğini söyler. Yalancı oğlu Yaltacuk bu işi üzerine alır. Beyrek’in öldüğü haberini getirir. Banı Çiçek’i almak için küçük düğününü yapar büyük düğüne ise süre koyar.
Beyrek’in babası bezirganlarını Beyrek’i bulması için görevlendirir. Bayburt’ta tutsak olan Beyrek kendine aşık olan Bayburt Beyi’nin kızının yardımı ile hisardan urganla inip kurtulur. Oğuz’a gelir. Atını bir ozanın kopuzu ile değiştirerek evine uğrar. Kendisini tanıtmaz. Deli Ozan kılığında düğüne gider. Kendi yayı ile ok atıp damat adayının yüzüğünü parçalar. Kazan beyi bu deli Ozan’a beyliğini verir. Deli Ozan bütün düğün yemeğini döker. Kadınların toplandığı otağa gelir. Sonunda Banı Çiçek oyuna kalkar. Deli Ozan Beyrek olduğunu anlatır. Anası babası sevinir.
Beyrek otuz iki yiğidini kurtarmadan düğün yapmaz. Oğuz beyleri Bayburt hisarı üzerine yürürler. Hisarı alırlar. Kafirin kilisesini yıkıp cami yapar, ezan okuturlar. Kırk gün kırk gece toy düğün olur. Dede Korkut bu Oğuz nameyi düzenleyerek Beyrek’e ithaf eder.
Kazanoğlu Oğuz Big’ün Tutsak Olduğu Boy
Ulaş oğlu Kazan bey büyük bir ziyafet çeker. Doksan tümen genç Oğuzu sohbetine toplar. Oğuz beyleri dokuz kafir kızının altın kadehlerle sundukları şarabı içerler. Kazan beyi hediyeler dağıtır.
Kazan bey, Kara Göne’ye bakar güler. Sol yanında oturan dayısı Uruz’a bakınca ağlar. Sebebi sorulunca da Kazan 16 yaşına gelmiş olduğu halde oğlunun hala baş kesmemiş olduğunu hatırlatır. Kendisi ölünce tahtını tacını oğluna veremeyeceklerinden korktuğunu söyler. Uruz da babasının kendisine örnek olmadığını hatırlatır. Kazan bey yiğitleri ile atlanır. Kırk yiğidi ile Uruz da atlanır. Ava çıkarlar. Av avlayıp çadırlar kurarlar.
Taylan kalesinden kafirin casusları varmış. Gidip teküre haber verirler. Kazan oğlu Uruz’u savaşa sokmaz. Yüksek yerden seyretmesini emreder. Uruz dayanamaz kendisi de tutsak düşer.
Bu sırada Kazan beyin hanımı Burla Hatun oğlumun ilk avıdır diye büyük hazırlıklar yapmış, ziyafet düzenlemiştir. Oğlunun gelmediğini görünce Kazan’ı yorgun argın geri çevirir.
Kazan Kanlı Kara Dervend’de kafirlere yetişir. Burla Hatun yetişir. Ardından Oğuz beyleri de yetişirler. Büyük bir savaş olur. Kazan ortaya hücum ederek tekür ile Şökli Melik’i öldürürler. Kafir ordusu yenilgiye uğrar. Burla Hatun kafirin kara tuğunu kılıçlar, yere düşürür. Oğlunu kurtararak kırk otağ diktirir. Yedi gün yedi gece şenlik yaptırır. Dedem Korkut gelip övgüler söyler ve bu Oğuz nameyi böyle düzenler.
