Endonezya’da müslüman ve hiristiyanlar birlikte Ramazan ayını karşılayarak geniş bir hoşgörü ve müsamaha örneği sergiliyorlar.
Endonezya’da Cava Adası’nda, Orta Cava Eyaleti, Temanggung İlçesi, Kandangan Kasabası, Ngemplak Köyü, Rowoseneng Mezrasında, müslüman ve yerli İslâmı (kejaven)ile katolik hiristiyan dinlerine mensup insanlar bir araya gelmektedirler. Birlikte Ramazan ayını karşılamak için tören yapmaktadırlar. “Tradisi nyadran” dedikleri bu törende birlikte atalarının ruhunu yadediyorlar.
Tam adı “Tradisi nyadran tenong” olan ritüelde mezarlık etrafında toplanıp silindirik, bambudan örme ve üzeri kapalı, kırmızı sepetler (tenong) içine koydukları yemekleri yiyorlar. Yemekde geleneksel pirinç haşlaması (nasi) var. Sivri bir tepecik şeklinde olan dondurma külahı (kutipan) gibi bir mübarek olduğuna inandıkları haşlanmış pirinç ile meyve ve sebzelerden (sayur mayur) oluşan menüyü atıştırıyorlar.
Törene kasabadan gelen emniyet yetkilileri de katılıyor.Atalarının ruhuna birlikte dua ederek mübarek Ramazan ayını karşılıyorlar. Din önderleri veya oymak başı denen kişiler (pemuka) duaya katılıyor.
MNC Tv adlı ülke çapında yayın yapan ulusal bir kanalın 5. Nisan 2019 da yutubdan inidirimine de izin verdiği bir haberinde etkinliğinyüzlerce yıldır devam ettiği ve şükür amaçlı uygulandığı bildirilmektedir.
Pertapaan Santa Maria Rawasenengadlı bir katolik manastının bulunduğu köyde Kiai Ledok adlı alanda ilk kez orman açarak yerleşim kurduğuna inanılan bir hocaefendinin türbesinin bulunduğu mezarlıkta yılda sadece bir kez anı töreni düzenlenmektedir.
Ritüel her yıl İslâm takvimine göre Recep ayında ancak Hindu asıllı Cava takvimine göre Kliwon Cuması denen günde yapılmaktadır.Ritüel hakkında Ngemplak Köyü Başkanı Sri Asto Widi Subagyo, (kepdes) dini farklılıklarda birlikteliğin uzun süredir karşılıklı saygı meselesi olduğunun ortaya çıktığını belirterek"Bu gelenek atalarımızın miras kalmıştır ve sürdürüyoruz. Ne zaman başladığını bilmiyoruz. Kesin olan şuki, bu faaliyet her yıl düzenli olarak yapılmaktadır. Böylece Yüce Allah’a (kepada Tuhan atau Allah subhanehu ve taala)şükran ve saygılarımızı arzediyoruz” şeklinde açıklama yapıyor.
Halk muarefesi denen ve kimi zaman da kimi ulamanın eleştirilerine muhatap olan senkretik (bağdaştırmacı ve devşirmeci) İslâm uygulamalarıEndonezya’da yaygın bir şekilde mevcuttur. Endonezya’nın en batısı Açe’den doğuya doğru gittikçe değişiklik gösterir.Kitabi İslâm ile yazılı olmayan İslâm akideleri Endonezya’da yaygın bir şekilde mevcut olup araştırmacı Türk gençlerini beklemektedir.
Konu ile ilgili olarak ülkemizde yapılmış müstakil bir çalışma yoktur. Ancak 80 yıllık ömrünün 60 yılını Endonezya ve Fas incelemelerine ayıran Amerikalı insanbilimci Ciliffort Geertz (1926-2006) “Cava Dini” (The Religion of Jawa) adlı 1960 tarihli eserinde “slametan” dedikleri bizdeki mevlit benzeri icraatları esas alan bir güzel ve başarılı araştırmayı yayınladı. Eserini içme suyu bulunmayan Cava Adası Pare köyleri ve evresinde sıtma ve benzeri hastalıklarla boğuşarak yazmış ve yayınlamıştı. Benzeri adetlerden sadece “slametan” üzerinde doktora tezi yazan Geertz; Endonezya konularının ne kadar zengin ve değişik olduğunu da kanıtlamış oldu.
Adınız gibi emin olunuz şu satırların yazarı bugün 250 tane Türk genci sadece Endonezya merkezli doktora tezini Endonezya’da yazmaya başlasa az gelir, kanısındadır. 11 yılda bunu öğrendik. O nedenle Geertz’in neyi başardığını anlıyor ve takdir ediyoruz. Darısı geleceğimiz olan Türk gençlerinin başına.
Makalemize konu olan haber de 250 doktora konusundan bir tanesidir, sanırım.
Dünyayı ve dindaşlarımızı tanıyacaksak onların yaşadıkları yerlerde incelemeler yapmak zorundayız.
Bu haber aşağıdaki kaynaklardan derlenerek tercüme edilip hazırlanmıştır:
1. https://www.wikiwand.com/id/Pertapaan_Santa_Maria_Rawaseneng
2. Endonezce ritüelin seyrini izleyiniz: https://www.youtube.com/watch?v=CN3unwALrYE
3. https://www.antaranews.com/berita/377654/umat-islam-dan-katolik-nyadran-bersama
4. https://jateng.tribunnews.com/2019/04/06/tradisinyadran-tenongan-caramasyarakat-desa-ngemplak-temanggung-merawat-kebhinekaan
5. Habere esas olan köy ile ilgili kısmen Endonezce’den tercüme ettiğimiz vidyoyu izleyiniz: https://www.youtube.com/watch?v=CN3unwALrYE
6. Ali Osman Muş, İnsanbilimci C.Geertz’in Fas ve Endonezya Düşünceleri Üzerine Yorumlar. 2019, Samsun. 442 A4 sayfası.E Kitap.ISBN 978 605 82437 KDMN 041761-18
