Bundan önceki yazıda karaciğerimize fayda sağlayan 7 önemli besinden söz etmiştik. Doğal olarak karaciğere yarar sağlayan daha başka besinler de vardır. Bu yazılarda özet olarak ve önem sırasına göre maddeleri sıralıyoruz. Şimdi de karaciğerimize hasar ve zarar veren besinler ve bazı uygulamaları ele alıyoruz.
ÇOK ŞEKER KULLANMAK
Şekeri gereğinden fazla almak başta karaciğer olmak üzere hemen bütün organlar için zararlıdır. Günlük yaklaşık 30 gram kadar toplam şekere ihtiyacımız vardır. Pancar şekeri bedenimizde iki eşit parçaya ayrılır: Glikoz ve früktoz. Glikozun yeteri kadarı, yani 30 gramı, bedenimize enerji sağlar. Bu nedenle çok önemlidir. Bundan fazla alırsak karaciğerimiz onu yağa çevirir. Hareketli yaşamımız olursa bu yağ da geriye dönüp enerji olarak kullanılabilir. Aksi halde karaciğer yağı olarak birikir. Früktoza gelince onun tamamı yağ oluşumuna harcanır. Bu nedenle mısır şurubu çok tehlikelidir. Zira mısır şurubunun yaklaşık %90 kadarı früktozdur. Yani karaciğerin düşmanıdır.
MSG(MONOSODYUM GLUTAMAT) KULLANMAYINIZ
İsmi karışık gibi görünse de kullanıldığı yerler çok tanıdık bir kimyasal madde olan MSG, çipslerde, içeceklerin lezzet ve aromasını artırmada kullanılıyor. Gıda etiketlerinde, hidrolize bitki proteini, maya özütü veya soya özütü gibi adlarla yer alıyor. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar bu kimyasalın karaciğeri yağlandırdığı bulunmuştur. Alkolden ileri gelmeyen karaciğer yağlanmasının başlıca sebebinin bu madde olduğu belirlenmiş, hatta karaciğer kanserine neden olduğu ileri sürülmüştür. Ancak bu konuda daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır. En iyisi MSG’li besinler alınmamalıdır.
KARAKAFES(EŞEK KULAĞI=COMFREY)
Bu bitkiden Avrupa ve Asya’da şurup yapılarak ilaç olarak kullanılmaktadır. Şişleri gidermede, bazı ağrı kesici kremlerin yapımında kullanılır. Bu bitkide karaciğeri hasara uğratan bir kimyasal vardır. On günden fazla kullanmayınız. Yahut uzun süre kullanacaksanız yılda toplam 6 haftadan fazla kullanmayınız. Kullanırken deri üstünden kullanın, çatlaklara sürmeyiniz.
BİTKİSEL KATKILAR(HERBAL SUPPLEMENTS)
Bitkisel katkıları kullanırken çok dikkatli olunmalıdır. Türkiye’de bu konuda mevzuat eksikliği vardır. Yine de Tarım Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığının kaynaklarından bu katkılar hakkında varsa, bilgi edinilmelidir. Yoksa, yabancı kaynaklarda sağlam bilgilere başvurulabilir. Etiketlerde “doğal” yazması o katkıların zararsız olduğunu göstermez. Örneğin, Kava Kava denilen bir bitkisel madde menapozda meydana gelen bulguları gidermede yardım eder. Bazı çalışmalar bu bitkinin karaciğeri hasara uğrattığını bulmuşlardır. Bazı ülkeler bu bitkiyi kullanmayı yasaklamışlardır. Bitkisel katkıları alırken bu alanda yetkin olan doktorlara sorulmalıdır.
OBEZİTTE(AŞIRI KİLOLU OLMAK)
Obez olanların karaciğerleri yağlanır. Bu tür yağlanmalara alkolik olmayan karaciğer yağlanmaları denir(Non alcholic fatty liver disease=NAFLD). Bu kısaltma genel bir terim olarak kullanır. Önce karaciğer şişer ve büyür, siroza gider. Obez ve diyabetlilerin karaciğer yağlanması eğilimi çok yüksektir. Ancak doğru beslenme, kilo verme ve uygun idman hareketleri yapmak hastalıktan kurtulmamızı çoğu kez sağlayabilir.
ÇOK FAZLA A- VİTAMİNİ ALMAK
A Vitaminini yumurta süt, taze sebze ve meyvelerden almaktayız. Özelikle kırmızı, turuncu ve sarı olanlar A Vitamini bakımından zengindir. Görmeyi kuvvetlendirir, kemikleri ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Ancak katkı olarak yüksek dozda alınırsa karaciğeri hasara uğratabilir. Güvenli olması açısından günde 10 000 IU miktarından fazla alınmamalıdır.
STERİL OLMAYAN DÖVMELER
Dövmeler lisanslı birisi tarafından yapılsa bile karaciğer için tehlikelidir. Ciddi enfeksiyonlar, hepatit C gibi hastalıklara yakalanma riski oluşmaktadır. Dövmelerden gelecek kimyasallar ve enfeksiyon tehlikesi sebebi ile dövmelerden kaçınınız. Karaciğerimiz cildimizin üzerinde olan zehir ve zehirli maddelerden dahi sorumludur. Çünkü deriden az da olsa içeri giren kimyasal soluğu karaciğerde alır.
GAZLI İÇECEKLER
Bilim adamları alkolik olmayan karaciğer hastalarının yaklaşık %80’inin günde en az iki kez gazlı içecek kullandıklarını bildirmişlerdir. Kalorisiz, veya” light” diye adlandırılan gazlı içecekleri almak da doğru değildir. Zira bunlarda şeker mevcut olmasa bile şekerin yanındaki diğer içerikler de zarar verir. Bu tür içeceklerin özel hazırlananlarının çoğu yapay tatlandırıcıları içerir. Bunları da zararlı gören bilim adamları vardır.
ANTİDEPRESANLAR
Zarar veren antidepresan ilaçlar büyük sayıda değildir. Ama bunları birkaç gün alsanız bile zararları vardır. Hatta bazen ölümcül dahi olabilirler. Doktor kontrolü dışına çıkmamak gerekiyor. Mümkünse en küçük dozları tercih etmeliyiz. Zira karaciğerimize önemli hasarlar verebilirler.
TRANS YAĞLAR
Bunlar, yapay ve işlenmiş, genellikle paketli gıdalara katılan “kısmen hidrojenlenmiş bitkisel yağ” veya “bitkisel yağ katılmış” ifadelerini etiket üzerinde ifade eden yağlardır. Kızartmada kullanılan yağların çoğu kızartmadan itibaren trans yağ haline geçebilirler. Bunlar sadece kilomuzu artırmakla kalmaz, karaciğeri hasara uğratır ve hastalığa sebep olur. Farelere fast-food şeklinde 4 ay tarans yağ yedirilmiş, sonuçta farelerin karaciğerleri hasara uğramıştır. Kimyasal yapılarının açıklanması bu yazının kapsamını aşmaktadır.
Bilgiler WebMD’den alınmıştır.
Prof.Dr.Mustafa ÖZDEMİR
