Gözle görülebilen küçük boyutlu bit haşaratını tanımayan yoktur, diyebilirim. 1950’li yıllara kadar bitten kurtulmak için; tıraş olmak, elbiseleri sıcakta dezenfekte etmek gibi çareler kullanılırdı. Sonra tehlikeli bir pestisid olduğu oldukça geç anlaşılan DDT kimyasalı bitlere karşı kullanıldı. 1980’li yıllarda DDT terk edildi. Onun yerine başka pestisidler geçti. Bunların da zararlı olduğu artık biliniyor. Bu nedenle çevresel olarak hiç zarar vermeyen ve etkili olan yeni yöntemler bulundu. Biz evlerde kullanılabilecek bitle mücadele yöntemlerinin büyük bir bölümünü araştırıp buraya yazdık. Aileler, öğretmenler ve sağlıkçıların işini kolaylaştırmak başlıca arzumuzdur.
İlaç kullanmadan önce ve sonra evimiz iyice temizlenmeli elbise ve şapkalar dezenfekte edilmelidir.
BİT ÇEŞİTLERİ, BELİRTİLERİ VE YAYILMASI
İnsanlarda üç çeşit bit olur: Baş biti, beden biti ve mahrem yerlerimizde olan bitler. En çok sorun olan baş bitidir.
Bitlerin erişkin olanları saç dibine ve deri içine kafasını sokup ciltte ki kandan emerek beslenirler “sirke” adı verilen beyaz yumurtalarını saç gövdelerinin cilde yakın saç saplarına yerleştirirler. Sonra bunlar da kısa zamanda ince bit haline gelir. Bu ince beyaz bitler kan emdikçe büyür ve renkleri koyulaşır. Artışları geometriktir, yani iki dörde; dört sekize; sekiz onaltıya vb. artarlar.
Küçük okul öğrencileri, onların bakıcıları ve özellikle baş teması olanlar risk altındadır. Baş fırçaları, başörtüleri, şapkalar ve benzerleri bitlerin yayılmasında önemli rol oynarlar. Kısaca doğrudan temasla yayılırlar. Bu haşaratlar uçmaz ve atlamazlar.
Kaşıntıyla, gözle bakarak görmek suretiyle varlıkları belirlenir. Bazen alerji yaparlar. O zaman doktora başvurmalısınız. Çok bilinen başka hastalığa sebep olmazlar. Ancak tarihte tifüs salgınlarının taşıyıcılarından birisinin bit olduğu kaydedilmektedir.
BİTLERDEN KURTULMA İLE İLGİLİ YÖNTEMLER
1-TARAMA: Bitlerle mücadelede tarama en klasik ve en etkili yoldur. İnce aralıklı, yani sık dişli taraklarla her hangi bir taramaya ilave uygulama öncesi ve sonrası tarakla saçların iyice taranması gerekir. Tarama üstten aşağıya, alttan yukarıya ve her iki yana doğru yapılır.
2-PRETHRİNLER VE PRETHRUMLAR. Bu maddeler Rid ve Nix adlı ticari ilaçların içeriğinde mevcuttur. Bunlar chrisanthemum çiçeğinden elde edilen kimyasallardır. Bitlerin sinir sistemini tahrip ederek öldürür. Rid adlı ilaç içinde prethrin bulunur
Önce baş iyice taranmalı. İlaç kuru saça uygulanan bir %1lik losyon halindedir. Uygulamadan sonra 10 dakika bekleyin ve su ile başı yıkayıp köpükten kurtulunuz. Son taramayı da yapınız. 1 hafta sonra aynı şekilde ikinci taramayı yapınız.
Premethrin de aynı cinsten, biraz farklı bir maddedir. Nix adlı ilacın içeriğinde bulunur. Bunun Rid adlı ilaçtan farkı, alerji yapma olasılığıdır.
Uygulaması yukarıdaki ile aynıdır.
3-ZEYTİNYAĞI UYGULANMASI: Zeytinyağını saçlarınıza iyice sürünüz. Başınızı plaj başlıkları ile sıkıca kapatınız. Hava almayacak tarzda olmalıdır. Hava almayan bitler ölür. Ayrıca saç dipleri çok yumuşadığı için son taramada kolaylıkla bitleri yerlerinden çıkarmak mümkün olur.
4-SAÇ KURUTUCULARLA YAPILAN UYGULAMA: Bir çalışmada ön taramadan sonra saçlara saç kurutma cihazı ile sıcak hava üflendi. Sıcağa dayanamayan sirkeler tamamen öldü. Ancak bitlerde aynı başarı elde edilemedi. Buna çocuklar pek tahammül edemiyor. Büyüklere yapılan birkaç uygulama başarılı sonuçlar veriyor. Ama süre uzatılsa bile bitlerde %55, sirkelerde % 98 başarı elde ediliyor.
5-SAÇ JELİ VEYA PETROL JELİ: Saç jeli veya petrol jeli ile zeytinyağdaki uygulamaya benzer şekilde saçlar jel ile iyice muamele edilip kapatılan saçlar en az bir gün bekletilir. Sonra yıkanır ve taranır. Üç hafta haftada bir kez uygula. Tam başarı elde edilebilir.
6-MAYONEZ UYGULAMASI: Mayonezi de zeytinyağının ve jelin uygulandığı gibi uygula.
7-AYNI SONUCU ALMAK İÇİN, SIVI BULAŞIK SABUN, YEMEKLİK SIVI SİREKE VE BENZERLERİ KULLANILABİLİR.
8-VAKUMLU VE ISIL ÇALIŞAN BİT TEMİZLEME MAKİNASI İLE TEMİZLEME: Güçlü bir vakum ve ısı ile bitler temizlenebilir. Amaca uygun olarak yapılan ütü büyüklüğünde bir vakumlama cihazı ile saçlar vakumlanır. Oldukça başarılı olan bu uygulama, uygulama öncesi saçlar saç kurutma aracı ile saçlar ısıtılırsa daha iyi sonuç veriyor. Yarım saatlik bir uygulama %98’lik bir başarı getiriyor. Tekrarı halinde ve uygulama öncesi ve sonrası sıkı bir tarama başarıyı daha da artırır.
9-KLORLU SU UYGULAMASI: Oldukça iyi klorlanmış su içine kafamızı sokup, göz ve kulaklara değmemesine de dikkat edip başımızı 30 dakika kadar bu suda bekletip sıkı tarama yapmak bit ile mücadelede başarı getirir.
10- SPINOSAD, INVERMECTIN, BENZOİL ALKOL, MALATHİON, LİNDANE LOSYON VE ŞAMPUANLARI İLE DE BİT MÜCADELESİ YAPILABİLİR. ANCAK BUNLAR BİRER TOKSİK İNSKTİSİD OLDUKLARI İÇİN İNSANA VERECEKLERİ ZARAR BİTTEN BÜYÜK OLABİLİR. BU NEDENLE TARİFLERİNİ VERMİYORUM.
Head Lice and Dead Lice(Healt.com), çeşitli WebMD makalelerinden.
Prof.Dr.Mustafa ÖZDEMİR
